در قوانین و مقررات شهرسازی و ساخت و ساز در شهرها واژه هایی بکار رفته اند که بار حقوقی دارند . آشنایی با این واژه ها به درک آسان تر و دقیقتر قوانین و مقررات ساخت و ساز کمک میکند . اهم واژه ها به قرار ذیل است.



آماده سازی زمین :
به مجموعه ای از فعالیتهای ضروری و هماهنگی گفته می شود که برای احداث واحدهای مسکونی و تاسیسات شهری و رفع نیازهای عمومی در اراضی صورت میگیرد و عمدتا بنا بر ضرورت شامل تسطیح زمین ، ایجاد شبکه های عبور و مرور و شبکه های تاسیسات شهری است.

اراضی شهری:
به زمینهایی اطلاق میگردد که در محدوده قانونی و حریم استحفاظی شهرها و شهرکها قرار گرفته باشند.

اراضی موات:
به زمینهایی گفته می شود که سابقه عمران و احیا نداشته باشند.

اراضی بایر:
منظور زمینهایی است که سابقه عمران و احیا داشته باشند و به تدریج به حالت موات درامده باشند.

اراضی دایر:
اراضر دایر شهری به زمین هایی که گفته می شود که آنها را آباد و احیا کرده باشند.



ارتفاع بنا:
عبارت است از فاصله بالاترین حد یک ساختمان تا کف تعیین شده بر اساس معبر دسترسی مجاور قطعه زمین.

ارتفاع مفید:
عبارت است از فاصله کف تمام شده تمام یا قسمتی از دو طبقه تا پایین ترین حد ساخت و ساز سقف همان طبقه.

تاسیسات شهری:
عبارت است از شبکه های خدمات زیربنایی از قبیل آب آشامیدنی- آبیاری – برق – گاز – تلفن – فاضلاب و سایر تجهیزات مربوط که به منظور تامین نیازهای اولیه ساکنان احداث می شوند.

تفکیک:
عبارت است از تقسیم قطعه زمینی با یک پلاک ثبتی به دو یا چند قطعه کوچک تر به نحوی که بتوان از نظر ثبتی هر جز حاصل را بطور مجزا تملک کرد .

تجمیع:
عکس عمل تفکیک است به نحوی که بتوان از نظر ثبتی دو یا چند قطعه مجاور یکدیگر را تبدیل به یک پلاک ثبتی کرد.

تراکم ساختمانی:
عبارت است از نسبت درصد سطح زیربنای کل ساختمان به سطح قطعه زمین مورد ساخت.

تعمیرات اساسی:
به هرگونه تعمیری که منجر به تعویض سقف و یا ستون ها شود ، اطلاق می شود. اینگونه تعمیرات نیاز به مجوز شهرداری دارد .

سطح زیر بنا:
سطحی از یک قطعه زمین است که بوسیله ساختمان یا بنایی اشغال شده باشد .

کاربری:
تعیین نوع بهره برداری از زمین را کاربری می گویند.

مشاعات:
سطوحی از قطعه زمین و یا قسمتهایی از سطح زیربنا است که بصورت مشترک بوسیله ساکنان دو یا چند واحد مسکونی استفاده شود.



تراکم مسکونی:
تراکم مسکونی نتیجه محاسبه تعداد جمعیت ساکن در اراضی مسکونی یک شهر بر حسب هکتار است.

تراکم مسکونی خالص:
عبارت است از محاسبه نسبت میان ساکنان شهر و مساحت زمینی که به واحد های مسکونی اختصاص یافته است . بر حسب واحد سطح هکتارپ

تراکم مسکونی ناخالص:
تراکم مسکونی ناخالص عبارت است از محاسبه نسبت تعداد جمعیت ساکن در هر ناحیه به سطح کل اراضی مسکونی.

تراکمهای مسکونی ناخالص بر حسب تعداد نفر در هکتار به چند دسته تقسیم می شوند:

تراکم کم:
به نواحی مسکونی با خانه های تک خانواری مستقل که یک یا دو طبقه دارند و خانه هایی به وسعت بیش از 200 متر مربع و دارای تراکم ناخالص مسکونی کمتر از 100 نفر در هکتار ، تراکم کم گفته می شود .

تراکم متوسط:
نواحی مسکونی آپارتمانی دو تا چهار طبقه ، با جمعیت 100 تا 200 نفر در هکتار جزو تراکم متوسط هستند .

تراکم زیاد:
از نواحی مسکونی آپارتمانی چهارطبقه با جمعیت 200 تا 300 نفر در هکتار با عنوان تراکم زیاد یاد می شود .

تراکم خیلی زیاد:
نواحی مسکونی ، آپارتمانی بیش از چهار طبقه و بلند مرتبه با جمعیت بین 300 تا 600 نفر در هکتار دارای تراکم خیلی زیاد محسوب می شوند .



سرانه مسکونی :
مقدار زمینی است که بطور متوسط سهم هر یک از ساکنان شهر میشود ، مقیاس اندازه گیری سرانه مسکونی متر مربع بر نفر است .

سرانه مسکونی ناخالص :
عبارت از سهم هر یک از افراد ساکن در شهر از اراضی ناخالص مسکونی که شامل سطح اراضی مسکونی و کاربریهای وابسته به ناحیه مسکونی می شود ، مانند معابر و تسهیلات عمومی داخل نواحی مسکونی .

سرانه مسکونی خالص :
عبارت است از سهم هریک از افراد ساکن درشهر از اراضی خالص مسکونی .

روش اندازه گیری سرانه مسکونی عکس روش اندازه گیری تراکم مسکونی است ، یعنی سطح (برحسب متر مربع) تقسیم بر جمعیت ساکن برحسب نفر.