💠بررسی اقدامات دولت برای کاهش آلودگی هوای کلانشهرها💠

✅ افزایش توزیع گاز مصرفی در نیروگاهها به میزان 18 درصد

✅ کاهش مصرف مازوت به میزان 33 درصد در نیروگاهها

✅ تکمیل توزیع بنزین یورو 4 در کلانشهرها

✅ جلوگیری از شماره گذاری خودروهای دیزلی فاقد فیلتر دوده تولید داخل از ابتدای آذر 94

✅ تدوین برنامه نیروگاههای کشور برای بازسازی، بهسازی و تبدیل به سیکل ترکیبی

✅ توقف مصرف سوخت مازوت در 4 نیروگاه کشور

✅ اجرای طرح معاینه فنی و هوشمند سازی موتورخانه های خانگی به طور ازمایشی

✅ بازنگری قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا در قالب لایحه هوای پاک و ارایه به مجلس شورای اسلامی

✅ بازنگری و تصویب حدود مجاز خروجی صنایع و معاینه فنی خودروها

✅ پایش و آنالیز سوخت توزیعی در کلانشهرها هر سه ماه یک بار

✅ ارتقای استاندارد خودروهای تولیدی کشور از یورو 2 به یورو 4

✅ کنترل و نظارت مستمر بر فعالیت واحد های صنعتی آلاینده از طریق کار
گروه مدیریت و ساماندهی صنایع آلاینده

✅ بررسی دقیق گزارش های ارزیابی زیست محیطی با تاکید بر مدل سازی آلاینده های هوا

✅ تصویب برنامه اقتصاد کم کربن در هیات دولت به عنوان پیوست برنامه ششم

✅ تهیه سند ملی مقابله با گرد وغبار
تهیه برنامه مشارکت داوطلبانه کشور در کاهش گازهای گلخانه ای

✅ ارتقای استاندارد خودروهای تولیدی کشور از یورو 2 به یورو 4

✅ کنترل و نظارت مستمر بر فعالیت واحد های صنعتی آلاینده از طریق کار گروه مدیریت و ساماندهی صنایع آلاینده

✅ بررسی دقیق گزارش های ارزیابی زیست محیطی با تاکید بر مدل سازی آلاینده های هوا

✅ تصویب برنامه اقتصاد کم کربن در هیات دولت به عنوان پیوست برنامه ششم

✅ تهیه سند ملی مقابله با گرد وغبار

✅ تهیه برنامه مشارکت داوطلبانه کشور در کاهش گازهای گلخانه ای

✅ اجرای 50 درصدی طرح کنترل بخارات مخازن، تانکرها و جایگاههای عرضه بنزین

✅ سنجش آلاینده های خاص در هوای کلانشهرها

✅تکمیل توزیع گازوییل با گوگرد زیر 50 قسمت در میلیون در کلانشهرها

✅ارایه بسته حمایتی تولید خودروها و موتورسیکلت های هیبریدی و برقی

💠شتاب ‌گرفتن مهاجرت از روستاها و حاشیه‌نشینی

🔹چند سالی است که مهاجرت از روستاها و حاشیه‌نشینی شتاب گرفته است. روستاییانی که مدت‌هاست با مشکلات کم‌آبی و از بین رفتن زمین‌های کشاورزی روبه‌رو هستند و غول بزرگ بیکاری آنها را مستأصل کرده و راه شهرها را در پیش گرفته‌اند؛ هر چند که خیلی از آنها شهرنشین هم نشده‌اند و فقط حاشیه‌نشینی و مشاغل کاذب را تشدید کرده‌اند. آمارها حکایت از آن دارند که بیشتر از ١٠‌میلیون نفر حاشیه‌نشین در شهرهای ایران زندگی می‌کنند که اغلب آنها از مناطق روستایی و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند؛ اما در کنار توسعه نامتوازن، اشتغال مهمترین علت مهاجرت است که روستاییان را به امید پیداکردن شغل یا درآمد بیشتر به طرف شهرهای بزرگ می‌کشاند اما نبود فرصت‌های شغلی مناسب، این افراد را به سمت کارهای غیرمولد می‌برد. اقتصاد روستایی ارزش‌افزوده بالایی ندارد.
 
🔹کارشناسان اقتصاد توسعه معتقدند که مهاجرت روستاییان به شهرها به خودی خود موضوع بدی نیست ولی زمانی این موضوع تبدیل به یک معضل می‌شود که روستاییان به حاشیه شهرها بیایند و در شرایطی که حاشیه شهرها با فقدان امکانات و بزهکاری زیاد مواجه است و اشتغال هم وجود ندارد، امنیت زندگی شهری در مخاطره قرار بگیرد. بنابراین باید شرایط و امکانات به گونه‌ای در روستاها فراهم شود و روستاییان از امکاناتی مانند تحصیل، بهداشت و... برخوردار باشند و اگر هم تمایل به زندگی در شهرها داشته باشند، شهرها آمادگی لازم را برای پذیرش روستاییان داشته باشد، به این معنا که برای آنها اشتغال ایجاد کند. #بخش_اول

 🔺UTM

 مختصات جغرافیایی چیست ؟
💠 عبارت UTM مخفف سه کلمه Universal Transverse Mercator است که ترجمه تحت لفظی آن به فارسی معادل سامانه مختصات جهانی مرکاتور معکوس می باشد
UTM
 در واقع یک سیستم فراتابی تصویر روی سیستم مختصاتی کارتزین دو بعدی بوده و مخصوص مشخص کردن مکان روی کره زمین است
🔹اولین سوالی که ذهن را به خود مشغول می کند این است که فراتابی تصویر یعنی چه ؟ فراتابی تصویر یعنی انعکاس تصویری سه بعدی روی یک صفحه دو بعدی. مانند سایه
آفتاب وقتی به یک جسم برخورد می کند، تصویری دو بعدی از آن جسم را در مسیر تابش منعکس می سازد. در مورد کره زمین، فراتابی یعنی نمایش کل یا قسمتی از کره زمین برروی یک فضای دو بعدی مانند کاغذ
انواع فراتابی های مختلفی وجود دارند که هرکدام مشخصه های خاص خود را داشته و هر یک کاربرد خاصی در علم ریاضیات، نجوم، هوا و فضا و ... دارند

♦️سیستم UTM همانطور که از نامش پیداست از فراتابی مرکاتور استفاده می کند. فراتابی مرکاتور در سال 1569 میلادی توسط جغرافیدانی به همین نام ایجاد شد

 بزرگترین های کره زمین:

۱- بزرگترین قاره کره زمین:
قاره آسیا
(44 میلیون کیلومتر مربع)

۲- بزرگترین اقیانوس:
اقیانوس کبیر یا آرام
(166 میلیون کیلومتر مربع)

۳- بزرگترین شبه جزیره جهان:
عربستان
(3/183/100 کیلومتر مربع)

۴- بزرگترین جزیره جهان:
استرالیا
(7/682/300 کیلومتر مربع)

۵- بزرگترین دریای جهان:
مدیترانه
(2/966/000 کیلومتر مربع)

۶-بزرگترین دریاچه جهان:
خزر یا مازندران
(371/795 کیلومتر مربع)

۷- بزرگترین خلیج جهان:
مکزیکو

۸- طولانی ترین رود جهان:
نیل
(6600 کیلومتر)

۹- پر آب ترین رود جهان:
آمازون

۱۰- بلندترین آبشار جهان:
آنجل در ونزوئلا
(979 متر)

۱۱- بلندترین سد جهان:
روگونسکی در تاجیکستان
(325 متر)

۱۲- بزرگترین کشور جهان:
روسیه
(17/075/400 کیلومتر مربع)

۱۳- کوچکترین کشور جهان:
واتیکان
(439800 متر مربع)

۱۴- پر جمعیت ترین کشور جهان:
چین
(1/212/000/000 نفر)

۱۵- پر جمعیت ترین شهر جهان:
توکیو
(32 میلیون نفر)

۱۶- وسیع ترین بیابان جهان:
صحرای بزرگ آفریقا
(8/417/500 کیلومتر مربع)

۱۷- بلندترین قله جهان:
اورست
(8848 متر)

۱۸- بلندترین کوه آتشفشانی جهان:
آکونگاگوا در آرژانتین
(6960 متر)

۱۹- پست ترین ناحیه در خشکی ها در جهان:
اطراف بحرالمیت در اردن
(392 متر زیر سطح دریا)

۲۰-عمیق ترین ناحیه اقیانوس های جهان:
گودال ماریان در شرق فیلیپین در اقیانوس آرام
(11375 متر عمق)

۲۱-عظیم ترین یخچال جهان:
یخچال های قطب جنوب
(به ضخامت تا400 متر)

۲۲- پر باران ترین ناحیه جهان:
چراپونچی در هند
(با 12 متر بارش سالانه)

۲۳- کم بارش ترین ناحیه جهان:
بیابان آتاکاما در شیلی

۲۴- گرمترین ناحیه جهان:
العزیزیه در جنوب لیبی
(61 درجه سانتی گراد در سایه)

۲۵- سردترین ناحیه مسکونی جهان:
اویمیاکن در سیبری
(88.3 درجه زیر سفر)

۲۶-بلندترین مد جهان:
در خلیج فوندی در شرق کانادا
(19.5متر)

۲۷-بلندترین موج جهان :
در اقیانوس آرام
(به ارتفاع 34 متر در سال1933)

۲۸- بزرگترین مجمع جزایر جهان:
اندونزی
(13677جزیره)

۲۹- بزرگ ترین فلات زمین:
تبت
(5000 متر ارتفاع)

۳۰- بزرگترین دلتای جهان:
سندربن در بنگلادش
(77700 کیلومتر مربع)

۳۱- عمیق ترین دریاچه جهان:
بایکال در روسیه
(عمق 1940متر)

وجود مشکلات محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی در روستاها و خالی شدن روستاها از سکنه و عواقب ناشی از آن موضوع ساده و قابل‌گذشتی نخواهد بود. عدم موفقیت طرح‌های توسعه روستایی تک‌بعدی مانند طرح هادی که به بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، ارتباطی و غیره، توجه دارد ضرورت معرفی و توسعه مدل‌های جدید جامع و فراگیر برای تحرک بخشیدن به روند توسعه پایدار روستاها را دوچندان کرده است. یکی از این مدل‌ها، مدل توسعه روستای اگرواکولوژیک در مناطق روستایی است. با اجرای چنین مدلی هر سه بعد محیط‌زیست، اقتصادی و اجتماعی در جوامع روستایی مدنظر قرار خواهد گرفت.

در اجرای مدل توسعه روستای اگرواکولوژیک باید به اهدافی مانند، ایجاد ظرفیت در سازمان‌های دولتی و غیردولتی در سطوح ملی و محلی، توسعه مشارکت محلی و منطقه‌ای در فرایند توسعه روستای اگرواکولوژیک و آموزش جامعه محلی از طرق مختلف توجه ویژه شود. اگرچه این مدل می‌تواند در مرحله اجرا به دلایل مختلف مانند؛ وجود ذینفعان متعدد، عدم مشارکت افراد محلی، پیچیدگی‌های احتمالی در همکاری‌های سازمانی و غیره با مشکلاتی روبه‌رو شود اما درنهایت با برنامه‌ریزی صحیح می‌توان زمینه‌های تولید سالم، اقتصاد پررونق و اجتماعی پویا را فراهم نمود. مدل روستای اگرواکولوژیک یک تکامل منطقی برای برنامه‌ریزی توسعه روستایی است به‌طوری‌که یک رویکرد جامع را برای توسعه اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی جوامع فراهم می‌کند؛

بنابراین با توسعه چنین مدلی می‌توان تولیدات کشاورزی روستا‌ها را حفظ و افزایش داد و علاوه بر تأمین منابع غذایی برای جمعیت در حال رشد ایران، سلامت، فرهنگ، درآمد و اقتصاد روستا را شکوفا نمود. برای انجام چنین اقدامی ضروری است که گروه‌ها و اقشار مختلف روستایی به‌صورت کارآمد درگیر مراحل مشارکتی، جلسات آموزشی و شبکه‌های مشورتی برای بهبود مزرعه و روستا شوند.وجود مشکلات محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی در روستاها و خالی شدن روستاها از سکنه و عواقب ناشی از آن موضوع ساده و قابل‌گذشتی نخواهد بود. عدم موفقیت طرح‌های توسعه روستایی تک‌بعدی مانند طرح هادی که به بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، ارتباطی و غیره، توجه دارد ضرورت معرفی و توسعه مدل‌های جدید جامع و فراگیر برای تحرک بخشیدن به روند توسعه پایدار روستاها را دوچندان کرده است.

یکی از این مدل‌ها، مدل توسعه روستای اگرواکولوژیک در مناطق روستایی است. با اجرای چنین مدلی هر سه بعد محیط‌زیست، اقتصادی و اجتماعی در جوامع روستایی مدنظر قرار خواهد گرفت. در اجرای مدل توسعه روستای اگرواکولوژیک باید به اهدافی مانند، ایجاد ظرفیت در سازمان‌های دولتی و غیردولتی در سطوح ملی و محلی، توسعه مشارکت محلی و منطقه‌ای در فرایند توسعه روستای اگرواکولوژیک و آموزش جامعه محلی از طرق مختلف توجه ویژه شود. اگرچه این مدل می‌تواند در مرحله اجرا به دلایل مختلف مانند؛ وجود ذینفعان متعدد، عدم مشارکت افراد محلی، پیچیدگی‌های احتمالی در همکاری‌های سازمانی و غیره با مشکلاتی روبه‌رو شود اما درنهایت با برنامه‌ریزی صحیح می‌توان زمینه‌های تولید سالم، اقتصاد پررونق و اجتماعی پویا را فراهم نمود.

مدل روستای اگرواکولوژیک یک تکامل منطقی برای برنامه‌ریزی توسعه روستایی است به‌طوری‌که یک رویکرد جامع را برای توسعه اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی جوامع فراهم می‌کند؛ بنابراین با توسعه چنین مدلی می‌توان تولیدات کشاورزی روستا‌ها را حفظ و افزایش داد و علاوه بر تأمین منابع غذایی برای جمعیت در حال رشد ایران، سلامت، فرهنگ، درآمد و اقتصاد روستا را شکوفا نمود. برای انجام چنین اقدامی ضروری است که گروه‌ها و اقشار مختلف روستایی به‌صورت کارآمد درگیر مراحل مشارکتی، جلسات آموزشی و شبکه‌های مشورتی برای بهبود مزرعه و روستا شوند.

توضیحات بیشتر درباره روستای اگرواکولوژیک

❇ معرفی روش های پیش بینی جمعیت برای آینده

🔰روش مقایسه ای: بر پایه این فرض قرار دارد که رشد آینده ناحیه مورد مطالعه، از الگوی رشد ناحیه قدیمی تری پیروی می کند که آن را ناحیه کنترل یا ناحیه الگو می نامیم.

🔰روش نسبت و همبستگی: جمعیت ناحیه  مورد مطالعه  را با یک متغیر نسبت در همان زمان مقایسه  می کند. این روش  متغیر نسبت را  پیش بینی  کرده و سپس  با ضرب آن در یک نسبت، پیش بینی جمعیت  ناحیه مورد مطالعه را به دست می دهد.

انواع روش های نسبت :
🔻روش نسبت ناحیه : در این نوع از روش نسبت، ناحیه مطالعه  با ناحیه الگویی  مقایسه می شود که خود، بخشی از آن است. برای مثال  یک منطقه  از یک کشور  را می توان با تمام کشور مقایسه کرد.

🔻روش نسبت ترکیبی: در این روش  فرض بر این است که بین یکی از اجزای  کل جمعیت  و کل جمعیت، رابطه ای موجود است .

🔻روش نسبت نماینده: روشهای نسبت نماینده از کالاها  یا خدمات  مربوط  به جمعیت  به عنوان  پایه استفاده می کنند.برای مثالهای از این دست   می توان از تعداد  منازل  , تعداد تلفن , مشترکان برق  یا آب  و وسایل  نقلیه  به ثبت رسیده  نام برد.

جایگاه رشته جغرافیا در جوامع بین المللی چیست ؟

جغرافیا یکی از مهم ترین رشته های تحصیلی در جهان می باشد. جغرافیا اطلاعات بسیار مفیدی را در رابطه با سطح زمین، مکان های مختلف و پدیده های طبیعی در اختیار بشر قرار می دهد. تحقیق و اکتشاف مدتهاست که بخش مهمی از علم جغرافیا بوده است. اما امروزه اکتشاف دیگر به معنای رفتن به مکان هایی نیست که قبلا مورد بازدید قرار نگرفته اند. بلکه در جغرافیا اکتشاف به معنای مستند سازی و تلاش برای توضیح تغییرات موجود در سطح زمین و همچنین مشخص کردن این تغییرات برای آیندگان است. علم جغرافیا نقش مهمی در پیشرفت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی یک کشور دارد. جغرافیا می توانند بر روی جنبه های مختلف زندگی انسان تاثیر گذار باشد. انسان های می توانند با استفاده از دانش و اطلاعات جغرافیایی بسیاری از مسائل و مشکلات جهانی را برطرف کنند. به عنوان مثال تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می تواند امکان توسعه و شیوع بیماری های خاص را پیش بینی کند. هنگام وقوع وبا در لندن، انگلستان، در سال 1854 ، دکتر اسنو محل زندگی جانباختگان را بر روی نقشه نشان داد. وی با استفاده از نقشه توانست منبع شیوع این بیماری را به پمپ آب در گوشه خیابان براد و خیابان کمبریج ردیابی کند. در این مورد اطلاعات جغرافیایی منجر به شناسایی منشأ مشکل (پمپ آب) شد و همچنین سبب شد تا افراد بیشتری به این بیماری مبتلا نشوند. علم جغرافیا همچنین با بررسی تأثیرات فعالیت های بشری، درک عمیقی از نقش انسان ها در تغییرات به وجود آمده در سطح زمین مانند آلودگی آب توسط زباله های دست ساز را به وجود اورده است. به عنوان مثال، مطالعات جغرافیایی نشان داده است كه توده بزرگی از قطعات پلاستیک كه در اقیانوس آرام شناور هستند تقریبا به بزرگی شهر تگزاس آمریکا می باشد. تصاویر ماهواره ای و سایر فن آوری های جغرافیایی توانستند "وسعت زباله های موجود در اقیانوس آرام" را شناسایی کنند. این نمونه ها و مثال ها کاربردهای مختلف علم جغرافیا را نشان می دهد و به توضیح این مسئله می پردازد که چرا مطالعه و تحقیقات جغرافیایی مهم است. ما با بسیاری از چالش های قرن بیست و یکم روبرو هستیم  از جمله آلودگی محیط زیست ، فقر ، گرسنگی و درگیری قومی یا سیاسی و جغرافیا می تواند در حل این مشکلات بسیار تاثیر گذار باشد از این رو رشته جغرافیا دارای جایگاه بسیار مهمی در سراسر جهان می باشد.

وظایف و مسئولیت های جغرافیدان ها چیست ؟

جغرافیدان ها مسائل و مشکلات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی معاصر مانند: تخریب محیط زیست، تغییرات اقلیمی، خطرات طبیعی و ... را مطالعه و بررسی می کنند. جغرافیدان ها وظایف و مسئولیت های بسیار زیادی دارند. برخی از وظایف و مسئولیت های جغرافیدانان عبارتند از: جمع آوری و گردآوری داده های جغرافیایی از منابعی مانند سرشماری، مشاهدات میدانی، تصاویر ماهواره ای، عکس های هوایی و نقشه های موجود تجزیه و تحلیل توزیع جغرافیایی پدیده های طبیعی و فرهنگی در مقیاس های محلی، منطقه ای، قاره ای و یا جهانی مطالعه ویژگی های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جمعیت در یک منطقه خاص ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه هایی از جمله توسعه منابع و مدیریت، خطرات زیست محیطی، تاریخ فرهنگی منطقه ای و برنامه ریزی اجتماعی شهری.

براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد ۵ بحران بزرگ اول دنیا در سال ۲۰۲۰ به‌ترتیب به‌صورت زیر است:

 1. وقایع آب و هوایی شدید :(Extreme Weather Events)

وقایع آب و هوایی شدید باعث ویرانی خانه‌ها و کسب و کارها،خرابی زیرساخت‌ها، و موجب تهدید جان انسان‌ها شده‌است. مانند آتش‌سوزی در استرالیا و سیلاب در هند.

 2. شکست در کاهش و سازگاری تغییرات اقلیمی:

(Failure of Climate Change Migration and Adaptation)

تغییرات اقلیمی تهدیدی جدی برای ما انسان‌هاست. هرچند که جهان نسبت به بحران اقلیمی واکنش نشان داده‌است اما این میزان واکنش برای سازگاری به‌منظور متوقف‌کردن اثرات ناشی از تغییرات اقلیمی یا سازگاری با تغییرات دنیا هنوز کافی نیست.

3.تغییر اقلیم و ازدست‌دادن تعداد زیادی از تنوع‌ زیستی

(Climate Change and Massive Biodiversity Loss)

بشریت تا به امروز موجب از بین‌رفتن ۸۳ درصد پستانداران وحشی و نیمی از گیاهان شده‌است. تعداد حشرات هم در دهه‌های اخیر ۴۰ درصد کاهش پیدا کرده‌است. اما انسان‌ها برای ادامه حیات نیاز به تنوع گونه‌ها دارند. 

 4. بلایای طبیعی اصلی:(Major Natural Disasters)

مانند زمین لرزه، سونامی، فوران آتش‌فشانی، و حتی طوفان‌های خورشیدی (ژيومعناطیسی)

5. بلایا و آسیب‌های محیط‌زیستی انسان‌ساخت

(Human-Made Environmental Damage and Disasters)

مانند جرایم محیط‌زیستی، لکه‌های نفتی، آلودگی‌های رادیواکتیوی

همانطور که مشاهده می‌کنید این برای اولین بار است که ۵ بحران اول جهان در سال ۲۰۲۰ مربوط به مسایل محیط‌زیستی است. نکته مهم این گزارش این است که ۳ بحران اول جهان در سال ۲۰۲۰ مستقیما مربوط به تغییر اقلیم است و این نشان از اهمیت آن در جهان و نگرانی جامعه اقتصاد جهانی از آن است.

کشور ما، مانند استرالیا، جز اولین کشورهایی است که در سال ۲۰۲۰ با بحران تغییر اقلیم (سیل سیستان و بلوچستان) مواجه شده‌است و این بحران موجب آسیب به زندگی و کسب و کار مردم آن منطقه و اقتصاد کشور شد‌ه‌است.

پس باید تا دیر نشده‌است در برنامه‌ریزی‌های کشوری و بلندمدت تغییر اقلیم و بحران اقلیمی به‌رسمیت شناخته شود و برنامه‌های جامع و کلان کشور براساس آن بازنگری و اصلاح شود.

منبع:

Global Risks Report 2020

🌡تصاویری برای آنان که در مورد #گرمایش_زمین تردید دارند. 

تصاویر سمت چپ و راست، به ترتیب میزان تغییرات دمای زمین را در پنج دهه قبل و بعد از ۱۹۷۰ را نشان می دهند. 

همانطور که مشهود است، افزایش #دما در پنج دهه گذشته به مراتب از افزایش دما در پنج دهه قبل از آن بیشتر بوده است. 

#گرمایش_جهانی #تغییر_اقلیم 

💢بزرگترین سدهای ایران از لحاظ ارتفاع:
🔹کارون۴ (۲۳۰ متر)
🔹کارون۳ (۲۰۵ متر)
🔹دز (۲۰۳ متر)

✅بزرگترین سدهای ایران از لحاظ حجم مخزن:
🔸کرخه (۵.۳ میلیارد مترمکعب)
🔸گتوند علیا (۴.۶ میلیارد مترمکعب)
🔸دز (۳.۴ میلیارد مترمکعب)

⚡️بزرگترین سدهای ایران از لحاظ ظرفیت اسمی نیروگاه‌های برقابی: 

🔺کارون۳ (۲۰۰۰ مگاوات)
🔺شهید عباسپور (۲۰۰۰ مگاوات)
🔺مسجد سلیمان (۲۰۰۰ مگاوات)

📚منبع: نیروآنلاین

🔹در این خاک‌ها مقدار نمک‌های محلول ، کم ، ولی مقدار سدیم آن زیاد است. به‌علت هیدرولیز شدن قابل ملاحظه سدیم ، pH خاک بالا رفته ، ممکن است حتی تا ۱۰ هم برسد. اثرات مضر این خاک‌ها روی رشد گیاهان از سدیم و یون OH- زیاد ناشی می‌شود. به‌علت اثر از هم پاشیدگی سدیم ، این خاک‌ها دارای شرایط فیزیکی نامناسب می‌باشند. محیط قلیایی زیاد این خاک‌ها سبب حل هوموس خاک و حمل آن به سطح خاک و تیره کردن رنگ آن می‌شود. به همین دلیل ، به این خاکها نام قلیایی سیاه هم داده شده است.

🔹 جذب تعداد زیادی از عناصر معدنی در خاک‌های آهکی به کندی انجام می گیرد در بین این عناصر می‌توان آهن، فسفر ، روی، کبالت ، پتاس و غیره را نام برد. در خاک‌های آهکی ایران مسئله کمبود و عناصر کمیاب در حقیقت مطرح نیست زیرا این عناصر در خاک هستند و حتی به مقدار زیاد ولی به علت وجود آهک و یون کلسیم فراوان، جذب عناصر کم مصرف با مشکلات فراوان انجام می‌گیرد.

✅ در ادامه، به چند راه حل برای رفع این مشکلات اشاره می شود:

1⃣ مساله اساسی در اصلاح خاک های قلیا خرابی ساختمان آن‌ها و مسمومیت ناشی از وجود سدیم است. اولین قدم در اصلاح این خاک ها جایگزین کردن سدیم به وسیله کلسیم می باشد. جایگزینی سدیم با کلسیم از طریق اضافه کردن مقادیر زیادی کلسیم به صورت ذرات ریز سولفات کلسیم و به میزان چندین تن در هکتار به خاک انجام می شود. هر چه ذرات سولفات کلسیم ریز تر بوده و یکنواخت تر با خاک مخلوط شده باشد، جایگزینی سدیم با کلسیم بهتر و سریع تر انجام می شود. پس از آنکه ساختمان خاک در اثر اضافه کردن کلسیم بهبود یافت و نفوذپذیری خاک افزایش پیدا کرد، همانند خاک های شور عمل کرده و خاک را شستشو می‌دهند.

2⃣ اضافه کردن ژیپس (گچ) به خاک سبب تبدیل کربنات‌ها و بی‌کربنات سدیم به سولفات می‌شود. برای این کار معمولا چندین تن در هکتار ژیپس لازم است. برای تسریع واکنش‌های مربوط می‌بایست خاک به حالت مرطوب نگهداری شود و ژیپس با خاک مخلوط شود.

3⃣ به طور کلی با افزودن مواد آلی (خاکبرگ وکمپوست وپيت ماس و... ) می‌توان درجه اسيديته خاک را افزايش داد زیرا میکروارگانیسم‌های خاک مواد را تجزیه می کنند و CO2 را آزاد می کنند و سپس اسید کربونیک را تشکیل می‌دهد. اسیدهای آلی نیز در هنگام تجزیه هوموس آزاد می‌شوند. 

4⃣ برای اسيدی کردن خاک به آن گوگرد نیز اضافه می‌کنند (که طی فرآيندهای شيميايی به اسيدسولفوريک تبديل می‌شود) . سولفات آهن و سولفات آلومنيوم هم در کاهش pH موثرند. با اضافه کردن گوگرد در شرایط مناسب خاک توسط موجودات زنده زیر خاک اکسید شده به اسید سولفوریک تبدیل می شود.
🔹 مشهورترین باکتری اکسید کننده گوگرد Thiobacillus Thiooxidans است که در خاک زندگی می کند و چنانچه جمعیت آن در خاک کم باشد می توان با افزودن مقداری از خاک حاوی آن به خاک مزرعه مورد نظر با اصطلاح خاک را با این باکتری تلقیح نمود. 

5⃣ مواد اسیدی زای دیگری نظیر کود‌های سولفات آلومینیوم، نيترات آمونيوم و سولفات آهن را نیز می‌توان برای اسیدی کردن خاک به کار برد.

این جزیره مصنوعی که تحت حاکمیت کشور چین در حال توسعه می باشد، از دیدگاه زیبایی شناختی در نگاه اول به نظر می آید شکل آن الگو گرفته از دو دلفین می باشد، اما یک شکل تجریدی از الگوی ین و یانگ نیز در پس این طراحی ادراک می شود.   ین و یانگ مفهومی است در نگرش چینیان باستان به نظام جهان، که شکل ساده شده ای از مفهوم یگانگی متضادها می باشد و یکی از اصلی ترین پیام های آن #تعادل می باشد. 
حال آیا از دیدگاه عملکردی این نوع جزیره های مصنوعی منطبق بر اصل #تعادل و پایداری طبیعت می باشند!؟

▫️این جزیره ها که زاده اقتصاد نئولیبرالی هستند و در راستای کسب سود بیشتر ساخته می شوند، سوالاتی در موردشان وجود دارد که عبارت اند از : 

با توجه به اینکه این جزیره ها آتشفشانی نبوده ولی گاها عنوان جزیره های اکولوژیک برای آنها به کار می رود، آیا میتوان به آنها اکولوژیک گفت؟

آیا آنها به فضایی که در آن ساخته می شوند، تعلق دارند؟ 

ساخت آنها چه تاثیری بر اکوسیستم خواهد گذاشت؟

آیا آنها در برابر طوفان های دریایی تاب آور خواهند بود؟

نرم افزار میک مک در حوزه های گردشگری، جهانی شدن و سایر مقولات اجتماعی کاربرد فراوان دارد.

برای دانلود اینجاکلیک کنید

مختصات جغرافیایی چیست ؟
💠 عبارت UTM مخفف سه کلمه Universal Transverse Mercator است که ترجمه تحت لفظی آن به فارسی معادل سامانه مختصات جهانی مرکاتور معکوس می باشد
UTM
 در واقع یک سیستم فراتابی تصویر روی سیستم مختصاتی کارتزین دو بعدی بوده و مخصوص مشخص کردن مکان روی کره زمین است
🔹اولین سوالی که ذهن را به خود مشغول می کند این است که فراتابی تصویر یعنی چه ؟ فراتابی تصویر یعنی انعکاس تصویری سه بعدی روی یک صفحه دو بعدی. مانند سایه
آفتاب وقتی به یک جسم برخورد می کند، تصویری دو بعدی از آن جسم را در مسیر تابش منعکس می سازد. در مورد کره زمین، فراتابی یعنی نمایش کل یا قسمتی از کره زمین برروی یک فضای دو بعدی مانند کاغذ
انواع فراتابی های مختلفی وجود دارند که هرکدام مشخصه های خاص خود را داشته و هر یک کاربرد خاصی در علم ریاضیات، نجوم، هوا و فضا و ... دارند

♦️سیستم UTM همانطور که از نامش پیداست از فراتابی مرکاتور استفاده می کند. فراتابی مرکاتور در سال 1569 میلادی توسط جغرافیدانی به همین نام ایجاد شد

ساختار طبقاتی روستا و تطور طبقاتی در ایران

 نویسنده دکتر حمید عبدالهیان .

 به گفته نویسنده محترم حدود 20 سال برای نگارش این مقاله کوشش شده است.     

برای دانلودمقاله اینجاکلیک کنید                                                   

نوشته:  دکتر حمید عبداللهیان

عضو هیات علمی دانشگاه تهران و با ترجمه دکتر غلامرضا جمشیدیها و علیرضا صادقی

 انتشارات جامعه شناسان منتشر شده است.

 این کتاب از زمره آثاری است که با رویکرد معرفت شناختی جدید به مطالعه جامعه پیشاسرمایه داری ایران پرداخته است.

نویسنده کتاب مدلها و نظریه های پوزیتویستی رایج درباره توسعه نیافتگی ایران پیشا سرمایه داری، نظیر شیوه تولید آسیایی، شیوه تولید فئودالی و نوسازی را نقد کرده و نابسندگی آنها را در تبیین توسعه نیافتگی مناطق روستایی آشکار کرده است.

نگارنده با بیان این استدلال که همواره در رویکردهای پوزیتویستی به موضوعات تاریخی مفهوم �واقعیت� با مفاهیم مدرک و حضور پیوند یافته است، پرده از خطایی معرفت شناختی در مطالعات پیشین جامعه شناسی تاریخی بر می دارد: تاریخ در جایی که گواه و مدرک اندکی وجود دارد و یا اصلاً وجود ندارد، تاریخی طولانی از توسعه نیافتگی در نظر گرفته شده است.

این مدلها به جای درک ویژگی های خاص دوره های تاریخی گوناگون در ایران، شکل بندی های پیشاسرمایه داری را واحد و یکدست در نظر گرفته و این همسانی را به تمام دوره های تاریخی ایران تسری بخشیده اند.

در مقابل، نویسنده بر آن است که جامعه شناسی تاریخی نه با �واقعیت� ها که با روایت ها سروکار دارد؛ جامعه شناس هیچ گاه با واقعیت تاریخی بی واسطه مواجه نمی شود بلکه آن را به روایت در می آورد.

تحلیل روایی از توسعه نیافتگی پیشا سرمایه داری ایران، صاحب اثر را قادر ساخته تا برخی ویژگی های خاص تاریخی در ایران، نظیر رابطه ساختاری میان اقتصاد های شهری و روستایی، چگونگی گسترش زمینهای خصوصی و نیز شکل گیری مالکیت غیابی در ایران پیشا سرمایه داری را نشان دهد؛ ویژگی هایی که مطالعات پیشین در تحلیل هایشان نادیده گرفته بودند.

مترجمان در ترجمه این اثر تلاش کرده اند ضمن وفاداری به کتاب اصلی تا حد امکان متنی روان و قابل درک به خواندگان ارائه کنند. در این کار از رهنمودهای دکتر عبداللهیان بهره بسیار برده اند. ایشان مترجمان را در فهم دقیق متن، معادل گزینی مناسب و ویرایش متن ترجمه شده یاری بخشیدند.

گفتنی است نویسنده در نگارش کتاب به انگلیسی، سال انتشار تمام منابع و مآخذ فارسی را به سال میلادی برگردانده و در کتابنامه نیز آنها را فهرست کرده است. مترجمان در ترجمه این اثر، از برگرداندن مجدد سال نشر آنه به شمسی صرف نظر کرده و عیناً همانها را آورده اند.

چرخش معرفت شناختی در جامعه شناسی تاریخی نوین، چارچوب نظری و روش شناختی، نقد فرضیه دولت خودکامه در ایران پیشا سرمایه داری، گسترش مالکیت غیابی و تجاری- اربابی، سهم بری و ستاندن تولید مازاد، تجاری شدن کشاورزی و مشارکت در بخش های اقتصادی در تولید، فصول شش گانه این کتاب را تشکیل می دهند.

ازجمله موضوعات ومباحث این کتاب عبارتنداز:

تولید دانش و داده های اجتماعی-تاریخی

عقلانیت و مناقشه های میان رشته ای

تاریخ نگاری جامعه شاسی تاریخی، دهقانان ایران

 ویژگی های تاریخی ساختارهای کشاورزی پیشاسرمایه داری و مشکلات مفهومی ادبیات توسعه

رویکرد بین المللی شدن سرمایه

رویکرد ضد شرق شناسانه ترنر

بازگشت رویکرد سنتی مارکسیستی

رویکرد اقتصاد سیاسی دهه ۱۹۸۰

 رویکرد مارکسیسم سنتی دهه ۱۹۹۰

رویکرد شیوه تولید، سهم بری و فقدان بهره وری

مقدمه ای بر نظریه های نوسازی

مدلی برای مطالعه شکل بندی های پیشا سرمایه داری در ایران

شکل گیری دولت در ایران از منظر تاریخی

 طبقات روستایی- شهری و ساختار طبقه؛

گسترش اربابان غایب

طبقات در سطح ملی در قرون نوزدهم و بیستم میلادی

ساختار طبقاتی روستایی منعطف و مقاوم پیشاسرمایه داری

زمین داری و مالکیت بر زمین در ایران

بسط و گسترش تاریخی زمین داری و زمین خصوصی

الگوهای مالکیت زمین در دوره پس از گذار

پیامدهای توسعه زمین خصوصی

ویژگی زمین داری و مالکیت بر زمین در ایران پیشا سرمایه داری

نظام مالکیت ارباب غایب، تبدیل تاجران به اربابان

سهم بری و بنه ها در ایران پیشا سرمایه داری،

شیوه های تولید مازاد در نظام سهم بری؛

نظام تقسیم محصول میان اربابان و دهقانان

 آثار دیون مختلف بر سهم دهقانان، شرایط اقتصادی در آغاز قرن بیستم

فعالیت های صادرات-واردات در قرن بیستم،

نگاهی اجمالی به تولید کشاورزی، غلات، برنج، ابریشم، تریاک، سایر محصولات مهم، پشم و دام و محصولات کشاورزی دیگر 

نرخ کلی ستاندن و مقایسه سهم بازارهای داخلی- خارجی از محصولات کشاورزی

سازوکارهای بازار، توسعه صنعتی، فرش، 

✅جایگاه ایران در بازار پررونق توریسم: رتبه‌ ۸۹

علی‌رغم بهبود چشمگیر زیرساخت‌های گردشگری در ایران، فهرست شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم نشان می‌د‌هد که ایران همچنان فاصله زیادی تا کشورهای توریستی دارد. ترکیه علی‌رغم جاذبیت‌های محدود، یکی از ده کشور توریستی جهان است.
گزارش دو سالانه مجمع جهانی اقتصاد درباره "رقابت‌پذیری کشورها در سفر و گردشگری" اوایل ماه سپتامبر ۲۰۱۹ منتشر شد. در این گزارش ۱۴ شاخص تأثیرگذار از جمله حمل‌ونقل هوایی، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و روابط بین‌المللی هر کشور بررسی شدند.

فهرست شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم در ۱۴۰ کشور جهان، توانایی هر کشور در زمینه جذب توریست را نشان می‌دهد.

ایران در رتبه ۸۹ این فهرست قرار دارد. ایران در میان کشورهای خاورمیانه بیشترین بهبود خدمات دیجیتال را داشته است. ایران از نظر هزینه‌های سفر هم ارزا‌نترین کشور خاورمیانه برای گردشگران خارجی معرفی شده است. به دلیل کاهش ارزش ریال، هزینه‌های سفر گردشگران خارجی در ایران کاهش یافته و قدرت خرید آنها بالا رفته است.

ایران گذشته از نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری کلان در زمینه زیرساخت‌های گردشگری، از پتاسیل‌های موجود، از جمله آثار باستانی و معماری خود استفاده مطلوب را نمی‌کند. تنش سیاسی در روابط بین‌المللی نیز تأثیری مخرب در جذب گردشگران خارجی دارد. 

رقابت‌پذیرین کشور خارومیانه در زمینه گردشگری و سفر امارات متحده عربی است. این کشور نه تنها بهترین خدمات دیجیتال را در میان کشورهای خاورمیانه دارد بلکه در رتبه ۳۳ کشورهای رقابت‌پذیر جهان برای جذب گردشگر ایستاده است.

امارات هرچند از نظر منابع و جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی، رتبه ۱۰۳ دنیا را دارد، اما با سرمایه‌گذاری کلان در زمینه تسهیل دسترسی به خدمات دیجیتال و تسهیل شرایط برای رشد سرمایه‌گذاری در صنعت توریسم، به جایگاه قابل توجهی در فهرست مجمع جهانی اقتصاد رسیده است. 

نکته جالب توجه در این فهرست، جایگاه ترکیه است. این کشور بر اساس شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم در رتبه ۴۳ قرار دارد اما یکی از ده کشور برتر توریستی جهان است.

در حالیکه ایران در مدت یک سال (سال ۹۷ خورشیدی) هفت میلیون و ۱۲۴ هزار گردشگر خارجی داشته، ترکیه در دوازده مال سال  ۲۰۱۸ میلادی ۴۰ میلیون گردشگر خارجی داشته است. ترکیه به دلیل سواحلی که در مدیترانه‌ و دریای اژه دارد یکی از کشورهای محبوب گردشگران است. کاهش ارزش لیره هم بی‌تأثیر نبوده است.

مثال برعکس این مورد آلمان است. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره "رقابت‌پذیری کشورها در سفر و گردشگری" آلمان در رتبه سوم قرار دارد. این کشور اما در عمل، هشتمین کشور توریستی جهان است.
بر اساس این گزارش اس

پانیا، رتبه اول رقابت‌پذیری سفر و گردشگری در جهان را دارد و فرانسه، آلمان، ژاپن، آمریکا، انگلیس، استرالیا، ایتالیا، کانادا و سوئیس در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

در عمل فرانسه، اسپانیا و  آمریکا محبوب‌‌ترین کشورهای جهان میان گردشگران هستند.

#گردشگری

🔰 ثبت رکورد بیشترین تولید برنج در شالیزارهای مازندران
 
🔹امسال با تولید یک میلیون و ۴۲۰ هزار تن شلتوک رکورد تولید این محصول راهبردی پس از ۲ دهه شکسته شد.

نرم افزارهای کاربردی در هر یک از گرایش های علوم جغرافیایی در اینجا معرفی می شود

نرم افزارهای کاربردی در هر یک از گرایش های علوم جغرافیایی در این قسمت معرفی شده است؛ جهت آشنایی و یا دانلود نرم افزار و همچنین فایل های آموزشی آنها برروی لینک مورد نظر کلیک نمایید.

این صفحه در حال بروز رسانی است. چنانچه تمایل به درج مطالب مورد نظر خود در این بخش را داشتید و یا آمادگی تدریس هر یک از نرم افزارها را دارید با مدیریت سایت روستا شهر مکاتبه نمایید

#توسعه_پایدار_شهری 
#گردشگری
#بام_ایران

💠 مرتفع ترین شهرهای ایران یا بام ایران کدامند؟

🏔مرتفع‌ترین شهر ایران را می‌شناسید؟
معمولا لقب «بام ایران» را برای شهرکرد شنیده‌ایم اما جالب است بدانید مرتفع‌ترین شهر ایران، #شهرکرد نیست

💎 نام چند شهر را به عنوان بام ایران شنیده‌اید اما نمی‌‌دانید کدام یک از این شهرها، مرتفع‌ترین شهر ایران است
در این مطلب به معرفی چند شهر مرتفع #ایران و اطلاعات مختصر در مورد آن‌ها می‌پردازیم
این اطلاعات بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی شرح داده شده است و ارتفاع تمام شهرها بر اساس ارتفاع از سطح دریا بیان شده است

۱- فریدون‌شهر

🔹فریدون‌شهر با ارتفاع ۲۵۳۰ کیلومتراز سطح دریا در ۲۰۰ کیلومتری غرب استان اصفهان واقع شده است مرتفع‌ترین شهر ایران و بام حقیقی ایران است

۲- سمیرم

🔹سمیرم با ارتفاع ۲۴۶۰ متر از سطح دریا دومین شهر مرتفع ایران است و در ۱۶۵ کیلومتری جنوب شهر اصفهان و در کوه‌پایه‌های شرقی رشته‌کوه زاگرس واقع شده است و آبشار سمیرم از جاذبه اای گردشگری سمیرم محسوب می شود

۳- داران

داران با ارتفاع ۲۳۹۰ متر از سطح دریا سومین شهر مرتفع ایران است و همانند فریدون‌شهر و سمیرم در استان اصفهان و در رشته کوه زاگرس واقع شده است

۴- کوهرنگ

🔹کوهرنگ شهری بسیار زیبا با ارتفاع ۲۳۵۰ متر در سطح دریا در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است و یکی از خوش آب و هواترین شهرهای استان و حتی کشور محسوب می‌شود

۵- صفاشهر

🔹صفاشهر با ارتفاع ۲۳۰۰ متر از سطح دریا در ۱۸۵ کیلومتری شیرازدر استان فارس و در محور اصلی اصفهان-شیراز واقع شده است. صفاشهر دارای آب و هوای گرم و خشکی است اما در زمستان برف‌گیر است و دمای آن حتی به منفی ۳۵ هم می‌رسد

۶- بافت

🔹بافت با ارتفاع ۲۲۷۰ متر از سطح دریا در استان کرمان واقع است. البته ارتفاع این شهر در قسمت‌های شمالی به ۲۳۳۰ متر و در ارتفاعات آن به ۳۰۰۰ متر هم می‌رسد و حتی می‌توان آن را بام جنوب ایران نیز نامید بافت با آب و هوای سردسیری و کوهستانی، یکی از خوش آب و هواترین مناطق استان کرمان است و حتی سازمان جهانی بهداشت، این شهر را جزو ۷۰ شهر سالم ایران و هزار شهر سالم جهان معرفی کرده است

۷- سی سخت

🔹سی سخت با ارتفاع ۲۲۵۰ متر از سطح دریا در ۳۵ کیلومتری شمال غربی یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است
سی‌سخت به‌دلیل قرار گرفتن در کوهستان دنا دارای آب و هوای سردسیری است و در فصل تابستان و بخشی از پاییز از برف پوشیده شده است

۸- خوانسار

🔹خوانسار با ارتفاع ۲۲۵۰ متر از سطح دریا در ۱۷۱ کیلومتری شهر اصفهان واقع شده است خوانسار یکی از شهرهای بسیار خوش آب و‌ هوای استان اصفهان دارای دشت لاله های واژگون است

۹- سپیدان

🔹سپیدان با ارتفاع ۲۲۴۰ متر از سطح دریا در ۷۶ کیلومتری شمال غرب شیراز واقع شده است. سپیدان یک شهر کوهستانی و دارای ۱۲ قله به ارتفاع ۳۰۰۰ متر است

۱۰- اقلید

🔹اقلید با ارتفاع ۲۲۳۰ متر از سطح دریا در ۲۰۹ کیلومتری شمال شیراز واقع شده است‌ اقلید که دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است

۱۱- بروجن

🔹بروجن با ارتفاع ۲۲۲۵ متر از سطح دریا در ۶۵ کیلومتری جنوب شهرکرد و در شرقی‌ترین قسمت استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. بروجن که همیشه جزو سردترین شهرهای ایران بوده، تابستانی معتدل و زمستانی بسیار سرد دارد

۱۲- بوانات

🔹بوانات معروف به بهشت فارس با ارتفاع ۲۱۸۰ متر از سطح دریا در ۲۳۰ کیلومتری شمال شرق شیراز در استان فارس واقع شده است از معروف‌ترین جاذبه‌های دیدنی بوانات می‌توان به چشمه چهل‌چشمه، آبشار روستای منج، کاروانسرای برده شیراز و مسجد جامع سوریان اشاره کر. بوانات بیشترین درختان کهنسال ایران و آثار تاریخی از پارینه سنگی تا دوران معاصر را دارد

۱۳- چادگان

🔹چادگان با ارتفاع ۲۱۳۰ متر از سطح دریا در ۱۲۸ کیلومتری شرق اصفهان واقع شده است

۱۴- آشتیان

🔹آشتیان با ارتفاع ۲۱۲۰ متر از سطح دریا در ۶۷ کیلومتری شمال شرق اراک در استان مرکزی واقع شده است

۱۵- شهرکرد

🔹شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری با ارتفاع ۲۰۶۰ متر از سطح دریا مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است

🔷۸ عامل موثر در تغییرات جمعیت شهری

🔶شهر‌ها محرکه‌های اصلی اقتصاد هستند.

✅بیش از ۸۰ درصد از تولیدات اقتصادی در جهان از فعالیت های شهری حاصل می شود، تخمین زده شده است که ۶۰ درصد رشد تولید ناخالص داخلی در ۶۰۰ مراکز شهری اتفاق افتاده است.

🔰 با توجه به موارد فوق، منصفانه است که بگویم سرنوشت انسان بطور مستقیم با آنچه در شهرهای بزرگ اتفاق می افتد، مرتبط است. علاوه بر این، چگونه شهرنشینی در طول زمان می تواند تاثیرات مهمی بر اقتصاد داشته باشد و باید توجه زیادی به چنین روندی داشته باشیم.

۱. درصد بالای ساکنان شهری
بین سال های ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۸، جمعیت شهری در جهان از ۳۰ درصد به ۵۵ درصد افزایش یافته است.

۲. کشور های در حال توسعه
سه کشور هند، چین و نیجریه، بیش از ۳۵ درصد از رشد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند. در سال ۲۰۵۰ نسبت به حال، ۲.۵ میلیارد بیشتر ساکنین شهری خواهیم داشت.

۳. افزایش جمعیت روستاها

۴. ظهور مگاسیتی ها (The Rise of Megacities)
تا سال ۲۰۵۰، ۴۳ مگاسیتی در دنیا خواهیم داشت، ۴ برابر بیشتر از تعدادی که در سال ۱۹۵۰ وجود داشته است.

۵. مراکز جمعیتی جدید
تا سال ۲۰۵۰، بیش از ۷۰ درصد از جمعیت شهری جهان در آسیا یا آفریقا زندگی خواهند کرد. در حالیکه آمریکای شمالی و اروپا تنها ۱۵ درصد  جمعیت جهان را شامل خواهند شد.

۶. مهاجرت معکوس (De-Urbanization)
نقش مهاجرت معکوس اغلب در بحث هایی در مورد جمعیت شناسی شهری، مورد توجه قرار نمی‌گیرد. عواملی مانند کاهش زاد و ولد، انقباض اقتصادی و بلایای طبیعی در کاهش اندازه شهرها موثرند. طبق پیش‌بینی های انجام شده، ۱۷ درصد از شهرهایی که در مناطق توسعه یافته قرار دارند بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ شاهد کاهش جمعیت خواهند بود.

۷. میزان رشد نامتعادل شهرها 
کشورهای با درآمد بالا در حال حاضر رشد متوسط   کمتر از ۱ درصد در سال دارند و این امر تا سال ۲۰۵۰ ادامه خواهد یافت و تا ۰.۵ درصد کاهش می یابد. در طی مدت زمان مشابه، کشورهای کم درآمد از ۴ درصد به ۳ درصد در سال می‌رسند.

۸‌. تغییر میانگین سنی جمعیت(Average Age)
میانگین سنی جمعیت شهرهایی که در کشور های توسعه یافته قرار دارند رو به افزایش است. با توجه به وابستگی آن به نیروی کار، شاهد تاثیر بزرگی خواهیم بود.

تاریخچه:

درمورد تاریخچه روستا نقل قول های متفاوتی وجود دارندعده ای به اظهار نظرباستان شناسی در20سال پیش استناد کرده وبه دلیل اینکه گفته می شود ایشان نقوش سنگ نگاره ای موجود در منطقه رابه 12000سال قبل نسبت داده اند قدمت روستا رابه 12000سال برآورد می کنندولی آنچهکه دراین مورد می توان به طور قطع مطرح کرد وجود سفال های است که از دژمیمند بدست آمده وبه 2تا3هزارسال است.

موقعیت جغرافیایی میمند:

میمند در ۳۸ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان شهر بابک در عرض ۳۰ درجه و ۱۶ دقیقه و طول ۵۵ درجه و ۲۵ دقیقه قراردارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۲,۲۴۰ متر و وسعت آن ۴۲۰ کیلومترمربع است. این روستا بین شهرهای شهر بابک، سیرجان، رفسنجان و انار قرار گرفته است. میمند در دهستان‌ میمند، در شهرستان شهر بابک و در استان کرمان قرار دارد.

معرفی روستای باستانی میمند:

میمند شهر بابک روستایی صخره‌ای و دستکند با چند هزار سال قدمت یادآور ایامی است که انسان‌ها خدایان خود را بر فراز کوه‌ها جستجو می‌کردند و کوه نماد استواری، توان، پایداری و اراده شناخته می‌شد. این بنای دستکند باستانی، بی‌گمان از نخستین سکونتگاه‌های بشری در ایران به شمار می‌رود، دورانی که هنوز ایرانیان مهرپرست بودند و کوه‌ها را مقدس می‌شمردند. به هر تقدیر چند هزار سال پیش از این، انسان‌ها دل سنگ‌ها را شکافتند و یادگاری را به جا گذاشتند، که امروزه پس از گذشت سال‌‌ها همچنان نماد عزم، اراده و اقتدار اجداد ایرانی به‌ شمار می‌رود. هنوز کسی به‌ درستی آگاه نیست که این مجموعه به دست چه کسانی به وجود آمده و انگیزه این مردم از ساخت چنین بناهایی چه بوده است.

در رابطه با پیدایش سازه‌های زیرزمینی میمند دو نظریه مطرح شده است:

نخست این که مجموعه میمند در قرون هشتم و هفتم پیش از میلاد همزمان با قوم ماد، که در غرب ایران آثار معماری صخره‌ای متعددی را به یادگار گذاشته‌اند، توسط گروهی از اقوام آریایی به وجود آمده است.

این احتمال نیز وجود دارد که بناهای صخره‌ای میمند ناشی از اعتقادات آیین مهرپرستی است، زیرا یکی از ارکان این آیین مبتنی بر شکست ناپذیری و جاودانگی پدیده‌ها است و همین عقیده آن‌ها را به سوی تقدیس کوه‌ها کشانده است. معماران و حجاران میمندی نیز پیرو آیین مهرپرستی بوده‌اندو عقاید مربوط به آیین خود را در معماری سکونتگاه‌هایشان پیاده کرده‌اند.

میمند شهر بابک احتمالاً متعلق به قرون دوم و سوم میلادی است. در زمان اشکانیان در بخش جنوبی کرمان قبایل کوچ نشین به هر سو کوچ می‌کردند. این قبیله‌ها در دوره اشکانیان به طور کامل جا به جا نشده بودند و در اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان نقاط خوش آب و هوا را برای سکونت انتخاب می‌کردند. وجود محلی موسوم به دژ میمند، با بیش از ۱۵۰ اتاق مدور سنگی با دخمه‌هایی برای قرار دادن اموات، به این نظریه قوت می‌بخشد. با توجه به موقعیت این استودان‌ها به نظر می‌رسد که گورستان یاد شده مربوط به دوران ساسانیان بوده است، چرا که طبق سنت آن زمان، دخمه‌ها در منطقه‌ای کوهستانی و به دور از شهر و محل سکونت ساخته شده بودند.

علاوه بر نظریه‌های فوق و بر اساس سنگ نگاره‌ها و نقوش صخره‌ای موجود در این منطقه، با صحنه‌های شکار که دلالت بر زندگی اهالی گذشته منطقه می‌نماید، قدمت میمند به چند هزار سال پیش بر می‌گردد. مطالعات انجام شده بر سفال‌های کشف شده در این منطقه نیز نشان می‌دهند که نمونه‌های یافت شده مربوط به دوره‌های مختلفی از جمله اشکانی، ساسانی، و اسلامی هستند.

میمند شهر بابک به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شده‌ است و بیشترین تغییر در آن مربوط به چند دهه اخیر است. آنچه مورد اهمیت است و بی شک بر نحوه شناخت میمند اثر گذاشته ساخت مسکن با از میان برداشتن انبوهی از خاک بدون نیاز به خشت و آجر و ملات است. به همین دلیل در هر یک از اتاق‌ها، تاقچه‌هایی در اندازه‌های گوناگون برای جای رختخواب، ظروف، صندوق، چراغ و ... کنده شده‌ است. در این حالت، خانه‌ای به این سبک و سیاق دارای یک یا چند اتاق و اصطبل است و «کیچه» نام دارد. یک واحد یک ورودی مشترک دارد و طویله و اتاق نشیمن در دو سوی پاگرد قرار دارند. همه کیچه‌ها یک ساختار ندارند و از نظر اندازه و تعداد اتاق‌ها باهم متنفاوت هستند.

جدا کردن اتاق از پستو یا پوشانیدن برخی از تاقچه‌ها با پردهای پارچه‌ای صورت می‌گیرد. کلیدون در دیوار کنار درب نصب می‌شود، کلید را در آن قرار می‌دهند تا زبانه پشت در قرار گیرد. درجه حرارت این اتاق‌ها حدود ۵ درجه متفاوت از بیرون است. در سال ۱۳۸۳ در بهمن ماه در حالی که در بیرون حرارت ۱۰ درجه سانتیگراد بود، در درون ۱۵ درجه و در خرداد ماه ۱۳۸۴ در حالی که بیرون ۲۴ درجه سانتیگراد بود، دمای درون کیچه‌ها ۱۸ درجه سانتیگراد بود.

یجاد اجاق و در زبان محلی دیدوُن در درون اتاق ها و سوزاندن هیزم طی سالیان متمادی در آن موجب سیاهی رنگ سقف و بدنه اتاق‌ها شده و برپا کردن آتش و تهیه غذا در درون اتاق‌ها باعث شده تا بدنه داخل اتاق‌ها ایزولاسیون شده و باعث عمر بیشتر اتاق‌ها شود. البته چون مدت‌هاست که در خیلی از اتاقها آتش افروخته نمی‌شود خاک سقف‌ها به تدریج دچار ریزش شده‌اند. اندازه این اتاق‌ها که البته از نظر هندسی منظم نیستند، متفاوت است و یک اتاق ۳×۴ به بلندی ۹۰/۱ تا ۱۰/۲ متر معمولی است و بزرگترین کیچه از ۹۰ متر مربع تجاوز نمی‌کند. 

روستای میمند شهربابک روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق است. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود. روستای ۳ هزارساله میمند شهربابک تنها روستای تاریخی در جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد و می‌توان تعامل انسان و طبیعت در هزاره دوم میلادی را به خوبی در آن دید. 

🔺سازمان جهانی گردشگری (WTO) اعلام کرد که گردشگری بین‌المللی در حالی طی سه ماه نخست سال ۲۰۱۹ همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد که منطقه خاورمیانه بالاترین رشد را به ثبت رسانده است.

🔻سایت سازمان جهانی گردشگری (WTO)، بر این اساس، گردشگری بین‌المللی در سه ماه نخست سال ۲۰۱۹ میلادی با متوسط رشد ۴ درصدی رو به رو بوده است که گرچه آماری کمتر از دو سال گذشته است اما همچنان نشانه‌ای بسیار مثبت است.

🔹در این میان منطقه خاورمیانه با ۸ درصد و منطقه آسیا پاسیفیک با ۶ درصد، بالاترین رشد را در جذب گردشگران بین‌المللی در سه ماه اول سال جاری میلادی رقم زده‌اند و پس از اروپا و آفریقا هر کدام با رشد ۴ درصدی و آمریکا با ۳ درصد رشد قرار گرفته‌اند.

🔸اروپا، بزرگترین منطقه گردشگری در حالی رشد ۴ درصدی را در مقایسه با آمار مشابه سال گذشته میلادی رقم زده است که به ترتیب مقاصد جنوب، مدیترانه، اروپای مرکزی و شرق اروپا بهترین عملکرد را داشته‌اند.

📌اما در آفریقا، منطقه شمال آفریقا با ۱۱ درصد بالاترین نرخ رشد را به خود اختصاص داده است و در آمریکا نیز منطقه کارائیب پس از آمارهای ناامیدکننده سال ۲۰۱۸، امسال را با رشد ۱۷ درصدی در سه ماه ابتدایی آغاز کرده است.

منبع: ایسنا

فایل پاور پوینت جغرافیا و شهر شناسی

دانلود فایل پاور پوینت جغرافیا و شهر شناسی(دکتر یدا... فرید)

برای دانلود اینجا را کلیک کنید

کاداستر

کاداستر یا حدنگاری

تعریف کاداستر

فهرست نقشه‌برداری ثبتی است، یعنی نقشه‌برداری‌ای که ارزش حقوقی داشته باشد و بتوان بر اساس مرزهای آن سند مالکیت صادر کرد. 
عملیات تهیه نقشه‌های حدنگاشتی (کاداسترال) را می‌توان در مراحل زیر خلاصه نمود: 
تهیه نقشه از تمام یا قسمتی از شهرها
تهیه نقشه از روستاها
تهیه نقشه از زمین‌ها و املاک در شهرها و روستاها
تهیه نقشه از مزارع و مراتع

جزوه های درسی کاداستر - نمونه نقشه های کاداستر

کتاب و مقالات فارسی کاداستر

کتاب و مقالات فارسی فتوگرامتری

نرم افزارهای مرتبط با کاداستر

نرم افزار محاسبه ضریب مقیاس و تبدیل سیستم مختصات یو تی ام

دانلود نرم افزار

نرم افزار CHAPE SANAD

دانلود نرم افزار

نرم افزار کریستال ریپورت

دانلود نرم افزار

دانلود آموزش منوی پارسل نرم افزار لند(تفکیک اراضی)

دانلود نرم افزار

سایت های داخلی مرتبط با کاداستر

اداره کل کاداستر

http://cadastre.ssaa.ir/

سازمان ثبت اسناد و املاک کشور

http://www.ssaa.ir/

سامانه کاداستر معدن

http://cadastre.mimt.gov.ir

سیاره ای که اکنون حیات از نوع کاملا ابتدایی در آن وجود دارد ( باکتری های یخ زده) و تحمل پذیر ترین جا در منظومه شمسی است که اگر ماشین ها و مراکز صنعتی را به این سیاره ببریم و این سیاره را داغ کنیم مثل زمین شرایطی دارای حیات به خود می گیرد. مریخ نزدیکترین سیاره به زمین است. مرتفع ترین قله در مریخ به نام الیمپوس به ارتفاع 23 کیلومتر است و طول بزرگترین دره مریخ به نام مارینر به 4000 کیلومتر می رسد. اطلاعات: قطر: 6794 کیلومتر-فاصله از خورشید: ( حدااکثر: 294000000 کیلومتر) و (حداقل: 207000000 کیلومتر)طول سال:678 روز-طول روز: 23 ساعت و 37 ثانیه-جرم:0/11 زمین- چگالی:0/71 زمین- دمای سطح: حداقل: 20- سانتیگراد و در شب به 100- هم می رسد- دارای دو قمر به نام های فوبوس و دیموس است.

سیاره مریخ

اطلاعات اساسی

فاصله تاخورشید :

  کم ترین:000000 207کیلومتر

   میانگین :،228000000کیلومتر

   بیشترین : 248000000کیلومتر

خروج ازمرکز:09ر0

زاویه میل مداربا دایره البروج:90ر1

دوره  تناوب حرکت انتقالی به دورخورشید:

   نجومی         687روز       

    هلالی          780روز

سرعت مداری :24کیلومتربرثانیه

فاصله اززمین

   کم ترین      000،000،56 کیلومتر

   بیشترین      000 ،000،397کیلومتر

قطرزاویه ای :

   کم ترین      6ر3ثانیه

بیشترین       5ر24 ثانیه

قطر:

   کمترین ( قطبی )    760،6کیلومتر

  بیشترین ( استوایی )      790،6کیلومتر

   حجم      15 ر0 حجم زمین

   جرم : 108 ر0 جرم زمین

چگالی : 7ر0 چگالی زمین

شتاب گرانش سطحی : 38 ر0 شتاب گرانش سطحی زمین 

سرعت گریز : 1ر5 متر برثانیه

دوره ی تناوب حرکت وضعی به دور محور: 24 ساعت و37 دقیقه و6 ر32 ثانیه

زاویه ی میل استوای سیاره با سطح مدار آن : 2 ر25 درجه

دما :

کمترین      1000- درجه سانتی گراد

بیشترین     270    درجه سانتی گراد

نسبت بازتاب : 15 ر0

مقدمه

چون مریخ از بسیاری جهات یگانه است ، ازسیارات دیگر مورد مطالعه قرار گرفته است . مریخ بحث انگیز ترین سیاره هم بوده است : حقایقی را که گروهی از منجمان ارائه می کردند، دیگران کاملاً مردود می شمردند. مثلا" برخی مدعی بودند که خطوط آبیار مصنوعی را ، که تنها می تواند به وسیله موجوداتی ذی شعور ساخته شود ، دیده اند . دیگران وجود چنین خطوطی را انکار می کردند. مریخ به خاطررنگ سرخ وروشنی متغیر آن مشهور است – وقتی که به زمین نزدیک است پنجاه مرتبه پرنورتر از موقعی است که در حداکثرفاصله ی خود از زمین قرار دارد.

   مدارهای مریخ وزمین
مدار مریخ درست بیرون مدار زمین است .درهر دوره ی هلالی ( درحدود 780 روز ) یک بار و سیاره با خورشید بر یک خط ودر یک سوی آن قرار می گیرند ودر هر دوره ی تناوب نیز یک بار بر یک خط ودر دو سوی مخالف خورشید ، واقع می شوند . وضعیت نخستین  ، مقابله نامیده می شود و در آن مریخ وخورشید در دو سوی مقابل هم  نسبت به زمین اند . وضعیت دوم مقارنه نام داردودر آن خورشید ومریخ چون اززمین نظر شوند در یک سو واقع اند . فاصله ی میان آن دو در مقابله از حداقل 56 میلیون کیلومتر تا حداکثر 101 میلیون کیلومتر تغییر می کند.

   سطح سیاره
الف.از پشت تلسکوپ
بهترین تلسکوپ ها سطح مریخ را به صورت چهل تکه ای ازچند  رنگ نشان می دهند : سرخ ، خاکستری وسفید .

نواحی سرخ رنگ صحراهای آن اند، رنگ شان یکنواخت وثابت است و60 درصد سطح سیاره را می پوشانند . رنگ نواحی خاکستری ، که حدود 40 درصد سطح را تشکیل می دهد ، از خاکستری در زمستان مریخ تا خاکستری متمایل به آبی در تابستان ، تغییر می کند . نواحی سرخ رنگ بیشتر درشمال وقسمت های خاکستری بیشتر درجنوب واقع است.

ب. اطلاعات به دست آمده از سفینه های فضایی

   دانش کنونی ما از سطح مریخ عمدتاً مبتنی بر یافته های سفینه های مارینر 4 ، 6 ، 7و9 است. 

مارینر 4 در 15 ژوئیه 1965 ( 24 تیر ماه 1344 ) از 000،10کیلومتری مریخ گذشت وبیست ویک عکس خوب از سطح سیاره به زمین مخابره کرد. عکس های بیشترو بهتری از مارینر 6 ، که در 31 ژوئیه 1969 ( 9مرداد 1348 )در مدار استوایی از 3200 کیلومتری سطح مریخ عبور کرد و از مارینر 7 ، که در 5 اوت  1969 (14 مرداد 1348)از 3200 کیلومتری سیاره گذشت وقسمتی از مدارش بر بالای قطب جنوب مریخ بود ، به دست آمد.

مارینر 9 در نوامبر 1971 پرتاب شد وچنان طرح شده بود که ماهواره ای برای مریخ شود ( نخستین ماهواره ساختۀ دست بشر که به دور سیاره ای دیگر حرکت می کرد.) وجریان پیوسته ای از عکس ها واطلاعات علمی را از نقاط مختلف در طول مدار ارسال کند. فاصله ماهواره از سطح سیاره بین 1650 و000، 17 کیلومتر تغییر می کرد. این ماهواره تا خاموش شدن وسایلش ، نزدیک به یک سال پس از پرتاب اطلاعات بسیار زیادی مخابره کرد وبر دانش ما از مریخ به مقدار زیادی افزود. یافته های این سفینه حاکی از آن است که سطح مریخ هم شبیه سطح ماه است وهم شبیه سطح زمین .

جو

    هم نظریه وهم آزمایش نشان می دهد که مریخ دارای جو گازی است . در ملاحظات نظری سرعت گریز 1ر5 کیلومتر بر ثانیه ی سیاره ی دخیل است که آن قدر زیاد هست که جوی را برای سیاره نگاه دارد . شواهد تجربی نیز به شرح زیراند:

آ.وجود فلق وشفق

ب. نسبت بازتاب

پ. مقایسه عکس های فروسرخ وفرابنفش

ت. تغییرات اندازه ی کلاهک های سفید قطبی

ث. حضور گه گاهی ابر و مه .

حیات در مریخ

ده ها سال این تصور شایع بود که برخی انواع حیات در مریخ وجود دارد. توجه خاصی که علم به این سیاره مبذول می داشت تا اندازه ای معمول این تصور بود . آنچه در حال حاضر می توان گفت این است که در میان همه سیارات واقمار منظومه شمسی ، مریخ واروپا ( قمر مشتری ) محتمل ترین اجرامی اند که در آن ها احتمال حیات می رود. با شرایطی که در زیر بر

می شمریم ، به دشواری می توان تصور کرد که حیات پیشرفته بتواند وجود داشته باشد :

آ.فقدان آب یا مقدار بسیار اندک آن

ب. فقدان اکسیژن یا مقدار بسیار اندک آن.

پ. فشار جوی که برابربا   فشار جو زمین است .

ت. رگبارهای شدید اشعه ی فرابنفش که می توانند ساده ترین مولکول ها را در هم بشکنند.

ث. سقوط شهاب سنگ ها. در زمین ، جواز ما در برابرشهاب سنگ ها حفاظت می کند.

   قمرها

مریخ دو قمر کوچک داردکه نام های خود – فوبوس (  ترس  ) ودیموس (  وحشت  ) – را از یاران اسطوره ای مارس (مریخ ) خدای جنگ گرفته اند . فوبوس قمر بزرگتر ، قطری در حدود 16 کیلومتر دارد در حالی که قطر دیموس فقط 11 کیلومتر است. هردو در صفحه استوایی مریخ در جهت متعارف ، در خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت به دور آن می گردند. فوبوس 9250 کیلومتر از مرکز سیاره وفقط 5900 کیلومتراز سطح آن فاصله دارد. دوره ی تناوب حرکت انتقالی آن به دور سیاره 7 ساعت و39 دقیقه است واین کمتر از مدت دوران خود مریخ به دور محورش است . فوبوس در مغرب طلوع و   

4 ساعت  بعد درمشرق غروب می کند. دیموس 000 ،25کیلومتر از مرکز مریخ فاصله دارد. دوره ی تناوب حرکت انتقالی آن به دور سیاره – 30 ساعت و18 دقیقه – فقط اندکی با دوره ی تناوب حرکت وضعی خود سیاره – 24 ساعت و37 دقیقه – تفاوت دارد. دیموس از مشرق طلوع می کند ، اندکی از سیاره ی در حال دوران عقب می افتد و پیش از آنکه در مغرب غروب کند ، دو دور کامل اهله را سپری می کند.

   سفر به مریخ

مریخ به هنگام مطلوب ترین مقابله ، فقط 56 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد. برای صرفه جویی در سوخت ، یک سفینه فضایی مداری منحنی را می پیماید نه مستقیم . در طول قسمت اعظم مدار ، سفینه می تواند "خلاص " برودواز مصرف سوخت پرهیز کند. 

برای قرار دادن سفینه بر مدار لازم  است که سرعتی درحدود 43 کیلومتر برثانیه به آن داد، 32 کیلومتر  برای آنکه بر مدار مورد نظر قرارگیرد و11 کیلومتر برای گریختن از میدان گرانشی زمین . در نتیجۀ

سرعت زمین  در مدارش به دور خورشید ، سفینه خود به خود دارای سرعتی برابر 30 کیلومتر برثانیه است وسوخت فقط باید سرعتی برابر 13 کیلومتر برثانیه را تأمین کند

بزرگترین اقیانوس:کبیر یا آرام(166میلیون کیلومتر مربع)

بزرگترین شبه جزیره ی جهان:عربستان(3/183/100کیلومتر مربع)

بزرگترین جزیره ی جهان:استرالیا(7/682/300کیلومتر مربع)

بزرگترین دریای جهان:مدیترانه(2/966/000کیلومتر مربع)

بزرگترین دریاچه ی جهان:خزر یا مازندران(371/795کیلومتر مربع)

بزرگترین خلیج جهان:مکزیکو

طولانی ترین رود جهان:نیل(6600کیلومتر)

پرآب ترین رود جهان:آمازون

بلندترین آبشار جهان:آنجل در ونزوئلا(979متر)

بلندترین سد جهان:روگونسکی در تاجیکستان(325متر)

بزرگترین کشور جهان:روسیه(17/075/400کیلومتر مربع)

کوچکترین کشور جهان:واتیکان(439800متر مربع)

پر جمعیت ترین کشور جهان:چین(1/212/000/000نفر)

پر جمعیت ترین شهر جهان:توکیو(32میلیون نفر)

وسیع ترین بیابان جهان:صحرای بزرگ آفریقا(8/417/500کیلومتر مربع)

بلندترین قله ی جهان:اورست(8848متر)

بلندترین کوه آتشفشانی جهان:آکونگاگوا در آرژانتین(6960متر)

پست ترین ناحیه در خشکی ها در جهان:اطراف بحرالمیت در اردن(392متر زیر سطح دریا)

عمیق ترین ناحیه ی اقیانوس های جهان:گودال ماریان در شرق فیلیپین در اقیانوس آرام(11375متر عمق)

عظیم ترین یخچال جهان:یخچال های قطب جنوب(به ضخامت تا400متر)

پر باران ترین ناحیه ی جهان:چراپونچی در هند(با12متر بارش سالانه)

کم بارش ترین ناحیه ی جهان:بیابان آتاکاما در شیلی

گرمترین ناحیه جهان:العزیزیه در جنوب لیبی(61درجه ی سانتی گراد در سایه)

سردترین ناحیه مسکونی جهان:اویمیاکن در سیبری(88.3درجه زیر سفر)

بلندتیرن مد جهان:در خلیج فوندی در شرق کانادا(19.5متر)

بلندترین موج جهان:در اقیانوس آرام(به ارتفاع34متر در سال1933)

بزرگترین مجمع جزایر جهان:اندونزی(13677جزیره)

بزرگ ترین فلات زمین:تبت(5000متر ارتفاع)

بزرگترین دلتای جهان:سندربن در بنگلادش(77700کیلومتر مربع)

عمیق ترین دریاچه ی جهان:بایکال در روسیه(باعمق1940متر)

گسل چیست؟

مقدمه:

پروسه تغیر شکل، ریختها و ترکیبهای مختلفی از سنگها را در مقیاسهای متفاوت ایجاد میکند. در یک سمت کوههای عظیم کره زمین قرار دارند و در سوی دیگر تنشهای موضعی باعث ایجاد ترکهای بسیار ریز در سنگ کف می­گردد. از تمام این پدیده ها تحت عنوان "ساختارهای سنگی" یاد می­شود. زمانی که یک مطالعه در منطقه انجام می­پذیرد، زمین شناس ساختار غالب را تشخیص و توصیف می­نماید. یک ساختار معمولا آنقدر عظیم است که فقط قسمت بسیار کوچکی از آن توسط یک بیننده، قابل مشاهده است. اغلب موارد، بیشتر سنگ کف توسط نباتات و یا رسوبات اخیر پنهان شده است. در نتیجه تهیه ساختار زمین شناسی باید بر اساس رخ نمودهای بسیار محدود که شامل مکانهایی است که کف سنگی در سطح زمین نمایان می­باشد، انجام پذیرد. برخلاف تمام این مشکلات، برخی تکنیکهای ترسیم زمین شناسان را قادر به شناخت ساختارهای کنونی می­سازد. در سالهای اخیر، این مسیر با کمک عکس برداری هوایی، تصویربرداری ماهواره­ای و توسعه سیستم مکانیابی جهانی (GPS) هموارتر گردیده است. علاوه بر این تهیه پروفیل زمین با روش انعکاس لرزه­ای و نیز حفر گمانه ها، در مورد ترکیب و ساختار سنگهای در عمق داده­های زیادی را فراهم می­نماید.
در مکانهایی که سنگهای رسوبی موجود می­باشند، تهیه ساختار سنگها ساده­تر می­گردد چرا که لایه­های رسوبی معمولا بصورت افقی تشکیل می­شوند. در صورتی که لایه­ها بصورت افقی باقی مانده باشد، نشان میدهد منطقه احتمالا تحت تنش و تغییر شکل نیست. ولی اگر لایه ها خمیده، مایل، یا شکسته شده باشند، نشان دهنده تغییر شکل پس از رسوبگذاری است.

گسلها
گسلها شکستگیهایی در پوسته زمین هستند که در طول آنها تغییر شکلهای قابل توجهی ایجاد شده است. گاهی اوقات گسلهای کوچک در ترانشه های جاده، جائی که لایه های رسوبی چند متر جابجا شده اند، قابل تشخیص هستند. گسلهایی در این مقیاس و اندازه معمولا بصورت تک گسیختگی جدا اتفاق می­افتد. در مقابل گسلهای بزرگ، شامل چندین صفحه گسل درگیر می­باشند. این منطقه های گسله، می­توانند چندین کیلومتر پهنا داشته باشند و معمولا از روی عکسهای هوایی راحتتر قابل تشخیص هستند تا سطح زمین.
در واقع حضور گسل در یک منطقه نشان می­دهد که در یک زمان گذشته، در طول آن جابجایی رخ داده است. این جابجایی­ها می­توانسته یا بصورت جابجائی آرام باشد که هیچ گونه لرزشی در زمین ایجاد نمی­کند و یا اینکه بصورت ناگهانی اتفاق بیفتد که جابجایی های ناگهانی در طول گسلها عامل ایجاد اغلب زلزله ها می­باشد. بیشتر گسلها غیر فعال هستند، و باقیمانده­ای از تغییر شکلهای گذشته می­باشند. در امتداد گسلهای فعال، حین جابجائی فرسایشی دو قطعه پوسته­ای در کنار هم، سنگها شکسته و فشرده می­شوند. در سطح صفحات گسلی، سنگها بشدت صیقلی و شیاردار می­شوند. این سطوح صیقلی و شیاردار به زمین شناسان در شناخت جهت آخرین جابجایی ایجادشده در طول گسل کمک می­کند. که زمین شناسان بر اساس جهت حرکت گسلها، آنها را به انواع مختلفی تقسیم بندی می­کنند که در قسمت انواع گسلها به این تقسیم بندی می­پردازیم.

مشخصات گسلها
برای تعریف گسلها، از مشخصات هندسی آنها، یعنی موقعیت قرارگیری آنها در یک فضای سه بعدی، استفاده می­شود که عمده­ترین این مشخصات هندسی راستا و شیب می­باشند. شناخت این پارامترها در سطح، زمین شناسان را قادر می­سازد تا ساختار سنگها و گسلها را در زیر زمین و قسمتهای دور از دیدشان، پیشبینی نمایند.
راستا[1]: جهت و راستای خط تلاقی صفحه گسل با افق تحت عنوان راستا شناخته می­شود. راستا معمولا بصورت زاویه­ای با شمال مشخص می­گردد. برای مثال عبارت N20E نشان می­دهد که راستای گسل 20 درجه به سمت شرق نسبت به جهت شمال متمایل است.

شیب[2]: عبارتست از شیب سطح یک توده سنگی یا صفحه گسل، نسبت به صفحه افق. شیب شامل زاویه انحراف و نیز جهت آن میباشد. جهت متصور شدن شیب یک گسل، بخاطر سپاری این نکته است که آب همیشه در صفحه موازی با شیب گسل به سمت پایین جاری خواهد شد. 
 

شکل: نمایش خط راستا و شیب و نیز جهت شیب

.

برای نمایش گسلها بر روی نقشه­های زمین شناسی، بدین ترتیب عمل می­شود که با یک خط راستای گسل را نشان میدهند و با یک خط کوتاهتر و عمود بر خط قبلی، جهت شیب را مشخص کرده و درجه شیب را در کنار آن مینویسند.

انواع گسلها

تقسیم بندی گسلها فقط بر اساس هندسه و جهت جابجائی نسبی ایجاد شده در آنها صورت می­پذیرد. گسلهای راستا لغز و گسلهای شیب لغز دو تقسیم بندی کلی گسلها میباشند که در زیر تعاریف مربوط به آنها آورده می­شود.

گسلهای امتداد لغز
گسلهایی که امتداد اصلی لغزش در امتداد راستای گسل باشد، گسل امتداد لغز نامیده میشوند. بر اساس جهت حرکت در امتداد راستای گسل، گسلهای چپ گرد و یا راست گرد را میتوان تشخیص داد. نحوه تشخیص بدین ترتیب است که اگر در یک سمت از گسل بایستیم و حرکت سمت دیگر را نظاره نماییم، اگر حرکت آن از سمت چپ به راست باشد، گسل راست گرد و در حالت برعکس چپ گرد خواهد بود. بعنوان مثال شکل زیر یک گسل امتداد لغز راست گرد را نشان میدهد.

گسلهای شیب لغز:
گسلهایی که امتداد اصلی لغزش موازی جهت شیب گسل باشد، گسلهای شیب لغز نامیده می­شوند. گسلهای شیب لغز نرمال[3] و معکوس[4] بر اساس جهت حرکت دو قطعه نسبت به هم تعریف میشوند. در صورتی که نیروی وارده فشاری بوده و دو قطعه را به هم نزدیک کند، گسل شیب لغز معکوس و در صورت دو شدن دو قطعه از هم گسل شیب لغز نرمال نامیده میشود.
بر اساس حرکتهای قائم دو قطعه نسبت به هم، فرا دیواره و فرو دیواره قابل تشخیص است. در زبان انگلیسی به فرا دیواره Hanging wall ( دیواره آوریز ) و به فرو دیواره Footwall اطلاق میشود. دلیل این نامگذاری برمیگردد به معدنکارانی که در معادن زیر زمینی کار میکردند. چون غالبا معادن در محل تقاطع دو قطعه قرار دارند، فرا دیواره سقف معادن را تشکیل میدهد که محل آویزان کردن چراغها در داخل معادن بود (Hanging wall) و فرو دیواره کف معدن یا محلی که پا بر روی آن قرار میگیرد است که به آن Footwall اطلاق می شود. در زبان فارسی از دو اصطلاح فرا دیواره و فرو دیواره برای نامگذاری استفاده میشود.
 

شکل: فرا دیواره و فرو دیواره در گسل معکوس

در عمل لغزش گسل، ترکیبی از شیب لغز و راستا لغز می­باشد که گسل مایل نامیده میشود. در شکل زیر تمام حالتهای ممکن به نمایش گذاشته شده است.

اطلاعات جغرافیایی

 برسطح ماه هیچ گاه باد نمی وزد از این رو ،جای پای فضانوردان همواره باقی می ماند.

 ـــ دریاچه ارومیّه بعداز بحرالمیّت (دریای مرده)در اردن   شورترین دریاچه جهان است.
 ـــ مساحت دریاچه ارومیّه 6000کیلومترمربع است و   عمیق ترین نقطه آن 14متر است.
 ـــ بزرگترین رود ازنظرطول (نیل) وازنظر پهنا(آمازون)است.
 ـــ انفجار بزرگ یا همان(بیگ بنگ) حدود15تا20میلیارد سال 
  قبل بوقوع پیوسته است طبق تخمین دانشمندان خلقت از آن   زمان به بعد شروع شده است. 
 ـــ مرتفع ترین پایتخت در جهان لاپاز در بولیوی است.
 ـــ قدیمی ترین زبان زنده دنیا زبان سانسکریت توسط حدود  ۶۰۰ نفر در هندوستان تکلّم مشود.
  ـــ طبق گزارش دانشمندان کره زمین5/4میلیارد سال عمردارد.
  ـــ درعمق 1000متری اقیانوس دمای آب در4درجه سانتی گراد ثابت می ماند.
 ـــ کهکشان راه شیری در حال چرخش است وهر 225میلیون 
  سال یک حرکت انتقالی انجام می دهد که به سال کهکشانی  معروف است.
  ـــ گودترین منطقه در بین اقیانوس های جهان گودال 
  مارینا (ماریان) ژرفترین نقطه آن چلنجر نام دارد به عمق   11022 متر

ـــ شمالی ترین شهر در جهان همرنست در کشور نروژ است.
  ــــ سردترین منطقه در جهان ورک ویونک در سیبری است.
 ــــ کانال قابل کشتیرانی جهان به ترتیب طول برحسب مایل:
  گوتا(115مایل) سوئز(100مایل) ولگا(80مایل) کیل(61مایل)
 ــــ بنای برج طغرل درشهر ری بخاطر سبک معماریش یک    ساعت طبیعی نیز به حساب می آید.
 ــــ بطورمتوسط سالی500 شهاب سنگ به زمین برخورد میکند.
 ــــ خورشید روزی 126هزار میلیارد اسب بخار انرژی به زمین   می فرستد.
 ـــ سطح کره زمین حدوداً 515 میلیون کیلومتر مربع می باشد.
 ـــ ستارگان به علّت جوّ زمین چشمک می زنند.
 ـــ در جهان از هر 10نفر یک نفر ساکن جزایر هستند.
 ـــ پست ترین نقطه در جهان بحرالمیّت با393- متر از سطح دریاهای آزاد
ـــ از سیارّات منظومه شمسی سیارّه زهره گرمترین است.
ـــ بزرگترین کشور مسلمان در جهان اندونزی است.
ـــ خورشید 1253000مرتبه بزرگتر از کره زمین است.
ـــ تعداد 48صورت فلکی درجهان تاکنون نام گذاری شده است.
ـــ منطقه ماراتن دشت باریکی است که در 42 کیلومتری آتن 
  واقع شده و11کیلومتر طول و2کیلومتر عرض دارد.
ـــ عمیق ترین دریاچه جهان بایکال به عمق1940متراست.
ـــ قلّه اورست در سال 1852 پس از فتح آن بدست 
  (سرجورج اورست) به این نام نامگذاری شد.
 ـــ در دهم ژوئیه میلادی سال1741میلادی، سرزمین آلاسکا
  توسط (وتیوس برینگ) کاشف دانمارکی کشف شد.
 ــــ نور خورشید فقط تا عمق 400متری آب دریا نفوذ می کند.
 ــــ داغترین نقطه کره زمین در منطقه ای از ایتوپی است در این 
  منطقه در روزهای عادی دمای هوا در سایه به 63 درجه  سانتی گراد می رسد.

 ــــ آبشارآنجل (آنژل) در ونزوئلا20 بار بلندتراز آبشار نیاگارا   است.
 ــــ بزرگترین ستاره ای که تاکنون شناخته شده آنتارس است که حجم آن حدود نود میلیون برابر حجم خورشید منظومه شمسی   است. 
 ـــ به طورمتوسط درجه شوری آب اقیانوسها 35 درهزار است   اگر تمام نمک های موجود در اقیانوسها را روی قارّه ها   بگسترانند ، لایه ای به قطر حدود 200متر تشکیل می شود.
 ـــ وزن کره زمین به 5940میلیارد تن می رسد.
 ـــ آبراه سوئز با 161کیلومتر اولیّن و طولانی ترین آبراه   مصنوعی جهان است. 
 ـــ در هر دقیقه تقریباً 50هکتار از جنگلهای استوایی از بین  می رود این مساحت حدود 100زمین فوتبال است. 
 ـــ میزان انرژی که خورشید در یک ثانیه تولید می کند ، برای   تولید برق مورد نیاز تمام کشورهای جهان درمدّت 1میلیون سال کافی است.

 ـــ اخترشناسان عمر جهان را 5/9میلیارد سال تخمین زده اند.
 ــــ کمترین درجه حرارت زمین تاکنون با2/89درجه زیرصفر  سال1892 در قطب جنوب به ثبت رسید.
  ــــ زمین با سرعت 1میلیون و56هزار کیلومتر در ساعت به  دور خورشید می چرخد.
 ــــ بزرگترین نقشه جهان در بلژیک است که سطح آن به یک  هکتار می رسد! 
 ــــ اگر یخهای قطب جنوب آب شود ،آب اقیانوسها 70متر بالا می آید ویک چهارم خشکیها زیر آب می رود.
  ـــ همه سیاره های منظومه شمسی ازغرب به شرق می چرخند  بجز سیارّه ناهید که از شرق به غرب می چرخد.
  ــــ در بهترین وضعیت هوایی در مریخ ، فشار در این سیّاره   100مرتبه کمتر از فشار در زمین است.
  ـــ لایه اوزن فقط به اندازه قطر دو سکّه روی هم کلفتی دارد. 
  ــــ هر هکتار جنگل قادر است بیش از 5تن گوگرد وغبار هوا   را جذب کند. 
 ـــ فاصله سطح زمین تا مرکز آن حدود 6 هزارو 370 کیلومتر   است.
  ــــ چگالی زمین از دیگر سیارات منظومه شمسی بیشتر است.
  ـــــ روزانه تقریباً ۸هزار زلزله در گوشه وکنار کره زمین اتفاق می افتد 
یا به عبارت دیگر، هر یازده ثانیه ،یک زمین لرزه رخ می دهد

انواع سنگها

Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4

1ـ سه نوع سنگ اساسي چه هستند؟

سنگهاي آذرين، رسوبي و دگرگون . سنگهاي آذرين از ماگماي سرد شده بوجود مي آيند. اگر ماگما در سطح سرد شود، سنگهايي مثل بازالت بوجود مي آيندو اگر در درون زمين سرد شوند، سنگهاي بوجود آمده گرانيت ناميده مي شوند. سنگهاي رسوبي از ذرات ساير سنگها بوجود         مي آيند. مثلاً ماسه سنگ از ماسه درست شده است. ماسه به نوبه ي خود عمدتا شامل كوارتز       مي باشد، يك نوع كاني كه در گرانيت وجود دارد، مثال ديگر سنگهاي آهكي هستندكه از صدف موجودات دريايي، بوجود مي آيند. سنگهاي دگرگون، سنگهايي هستند كه در اثر فشار و حرارت، تغيير يافته اند. مثلاً حرارت زياد، سنگ آهك را به مرمر تبديل مي كند.

2 ـ با ارزش ترين مواد معدني كدامند؟

سنگهاي قيمتي مانند الماس، ياقوت، ياقوت كبود، زمرد با ارزش ترين مواد معدني هستند، طلا و نقره نيز اگر چه جزء مواد معدني محسوب مي شوند اما در طبيعت آنها را بصورت عنصر مي توان يافت.

3 ـ آيا مواد معدني مي توانند شما را نا مرئي كنند؟

خير .زماني مردم به اعتقادات خرافي در مورد مواد معدني عقيده داشتند. در قرون وسطي، مردم فكر مي كردندكه اگر اوپال ـ Opal را در برگ بو بپيچند و بپوشند نا مرئي مي شوند.

4 ـ سخت ترين ماده ي معدني چيست؟

الماس كه شكل خالص اما كمياب كربن است تحت فشار زياد در اعماق زمين حاصل مي شود و سخت ترين ماده طبيعي است.

5 ـ متداول ترين سنگها كدامند؟

سنگهاي رسوبي 75% سطح خشكي هاي زمين را پوشانده اند. اما سنگهاي آذرين و دگرگون، 95% سنگهاي رويه ي پوسته ي زمين را تا عمق 16 كيلومتر تشكيل مي دهند.

6 ـ «سنگهاي تولد» چه هستند؟

كانيها و مواد معدني خاصي، نشانه ماه تولد هر شخصي است. مثلاً «گارنت» Garnet، سنگ تولد متولدين دي ماه است، در حاليكه «ياقوت» سنگ متولدين مرداد ماه است.

7 ـ عناصر و كاني ها چه هستند؟

پوسته ي زمين شامل 92 عنصر مي باشد كه دو تا از متداول ترين آنها، اكسيژن و سيليس است. آلومينيوم، آهن، كلسيم، سديم ، پتاسيم و منيزيم نيز در پوسته فراوانند.

اين 8 عنصر، 59/98% وزن پوسته زمين را تشكيل مي دهند. بعضي عناصر مانند طلا به صورت خالص يافت مي شوند. اما بيشتر عناصر به طور شيميايي با هم تركيب مي شوند و كانيها را درست مي كنند. مثلاً از تركيب شدن اكسيژن و سيليس همرا ه با مقدير كم ساير عناصر، كاني هايي به وجود مي آيند به نام سيليكاتها. در سنگي مانند گرانيت، مي توانيد كاني هاي فلدسپات، كوارتز و ميكا را پيدا كنيد.

8 ـ كدام سنگها در ساختمان سازي بكار مي روند؟

دو نوع سنگ رسوبي، سنگ آهك و ماسه سنگ و از سنگهاي آذرين، گرانيت و از سنگهاي دگرگون، مرمر براي تزئينات ساختمان بكار مي رود.

9 ـ آيا زغال سنگ، يك نوع سنگ است؟

خير، سنگها تركيبات معدني و غير زنده محسوب مي شوند. اما زغال سنگ مانند نفت و گاز طبيعي، ميليونها سال پيش از بقاياي موجودات زنده تشكيل شده است . براي همين آنها را «سوختهاي فسيلي» مي نامند.

10 ـ آيا بعضي از مواد معدني، فراواني بيشتري از بقيه دارند؟

بسياري از مواد معدني مفيد فراوانند، اما برخي از آنها كمتر رايج اند. مواد معدني مهم، ذخاير محدودي دارند و بنا براين اغلب دوباره بازيابي مي شوند.

باز يافت اين مواد در انرژي لازم جهت استخراج سنگ معدن و تهيه ي ماده ي مورد نظر، صرفه جويي مي كند.

سه خانواده سنگ

زمین شناسان ، بر پایه مشاهدات انجام شده ، سنگهای زمین را از نظر منشا به سه گروه اصلی تقسیم کرده اند که عبارتند از :

- سنگهای آذرین

- سنگهای رسوبی

- سنگهای دگرگونی

- سنگهای حد واسط

سنگهای آذر آواری و توفها :

 این سنگها ، جزو سنگهایی هستند که از نظر ماده اولیه جز سنگهای آذرین و از نظر محل و طرز تشکیل جز سنگهای رسوبی هستند.

میگماتیت‌ها : میگماتیت‌ها در زبان یونانی به معنی اختلاط است و عبارت از سنگی مرکب و ناهمگن که قسمتی از آن رنگ روشن و ظاهر گرانیتی داشته و قسمت دیگر از نوع گنیسی و از کانیهای تیره تشکیل شده است. این سنگ حد واسط سنگهای آذرین و دگرگونی است.

گرانیت آناتکسی : این گرانیتها منشا رسوبی دارند و معمولا رسهای شیستی سرشار از کوارتز ، گریواک و آرکوز مولد این گرانیت می‌باشند. اگر این سنگهای رسوبی تحت تاثیر دگرگونی ناحیه‌ای شدید قرار گیرند ، بخشی از این سنگها ذوب شده و ماده حاصل از ذوب در فرآیندهای سنگ‌زایی مجدد یعنی تولید ماگمای پالین ژنتیک یا گرانیت‌هایی که از ذوب رسوبات به وجود می آیند ، شرکت می‌کند.

در سنگهای رسوبی در اثر دیاژنز تغییراتی صورت می‌گیرد که در این صورت نه می‌توان این سنگها را سنگهای رسوبی اولیه دانست و نه می‌توان آنها را جزو سنگهای دگرگونی طبقه بندی کرد.

مباحث مرتبط با عنوان

سنگ آذر آواری

سنگ آتشفشانی

سنگ آذرین

سنگ دگرگونی

سنگ رسوبی

سنگ شناسی آذرین

سنگ شناسی دگرگونی

سنگ شناسی رسوبی

فرآیندهای سنگ‌زایی

فرسایش سنگ

کانی شناسی

گرانیت آناتکسی

میگماتیت

هوازدگی

سنگ شناسی رسوبی

ریشه لغوی

سنگ شناسی رسوبی از دو کلمه Sedimentary به معنی رسوبی وPetrology به معنی سنگ شناسی گرفته شده است.

دید کلی

سنگهای رسوبی به دلیل داشتن منابع مهم نظیر نفت ، گاز ، ذغال ، آهن ، اوارنیم و نیز مواد مورد نیاز در مصالح ساختمانی مانند آهک ، گچ و غیره از اهمیت خاصی برخوردارند لذا سنگ شناسی رسوبی یکی از مهمترین شاخه‌های علوم زمین محسوب می‌گردد. در حدود 70٪ از سنگهای سطح زمین ، دارای منشا رسوبی هستند، و این سنگها عمدتا از ماسه سنگها ، سنگهای آهکی ، شیل ها و به مقدار کمتری اما با همان معروفیت از رسوبات نمک ، سنگهای آهندار ، ذغال و چوب تشکیل شده است.

تاریخچه و سیر تحولی

مطالعه سنگهای رسوبی از نظر مشخصات ساختی ، بافتی و ترکیب شیمیایی آنها ، اولین بار در سال 1879 توسط سوربی انگلیسی انجام گرفت. وی مطالعه سنگهای رسوبی در مقاطع نازک را برای اولین بار ابداع نمود. بعدها در 1899 ، کایوی فرانسوی پاره‌ای از مشخصات میکروسکوپی و مشخصات ماکروسکوپی بعضی از سنگهای رسوبی در کشور فرانسه را ، به صورت مصور تشریح و تفسیر کرد.

از آن تاریخ به بعد ، به پیروی از کایو ، بررسیهای سنگهای رسوبی و کوشش اکثر سنگ شناسان ، عمدتا بر کانی شناسی و تشخیص کانی‌های تشکیل دهنده این سنگها متمرکز گردید. که در این میان ماسه سنگها و رسوبات ماسه‌ای و از میان کانی‌ها هم ، کانیهای سنگین (دارای وزن مخصوص بیش از 2.85) ، بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.

در سال 1919 ، ونت ورث آمریکایی برای سنجش اندازه ذرات و دانه های تشکیل دهنده رسوبات تخریبی مقیاسی ارائه داد و به کمک مقیاس ونت ورث مطالعه دانه سنجی و تجزیه‌های کمی و مکانیکی رسوبات بر مبنای اندازه دانه ها و فراوانی آنها ، میسر گردید.

سرانجام در 1933 ، آدن و کرمباین ، مقیاس‌های جدیدتری برای اندازه گیری دانه‌های رسوبی ارائه دادند و در مکانیسم تجزیه‌های مکانیکی رسوبات تخریبی ، تسهیلات زیادتری ایجاد کردند. امروز هم ، مقیاسهای اندازه گیری متداول برای مطالعات رسوب شناسی و سنگهای رسوبی ، به نام همین افراد معروف بوده و مورد استفاده سنگ شناسان و رسوب شناسان قرار دارد.

گروههای اصلی سنگهای رسوبی

رسوبات سیلیسی آواری :

رسوبات سیلیسی آواری (همچنین تحت عنوان رسوبات تریجنوس یا اپی کلاستیک خوانده می‌شوند) آنهایی هستند که از خرده سنگهای قبلی که توسط فرآیند فیزیکی حمل و رسوب کرده‌اند، تشکیل شده‌اند. این گروه شامل سنگها زیر می‌باشد:

کنگلومراها :

در این سنگها ، مواد دانه درشت گرد شده در زمینه‌ای از مواد دانه ریز قرار دارند.

برش‌ها :

مواد دانه درشت گرد نشده در زمینه‌ای از مواد دانه ریز قرار دارند.

ماسه سنگها :

اندازه دانه‌ها در ماسه سنگها ، کمتر از 2 میلیمتر است.

گلسنگها :

اندازه دانه‌ها کمتر از 2 میکرون می‌باشد.

رسوبات بیوژنیک ، بیوشیمیای و آلی :

رسوباتی هستند که بیشتر منشا بیو ژنیکی ، بیو شیمیایی و آلی دارند و شامل:

سنگهای آهکی :

سنگهای آهکی می‌توانند هم از طریق ته نشست مستقیم CaCo3 از آب دریا و هم از طریق رسوب کردن اسکلت‌های کربناتی موجودات به وجود آید.

چرت‌ها :

چرت ، یک واژه خیلی کلی برای رسوبات سیلیسی دانه ریز ، با منشا شیمیایی ، بیو شیمیایی یا بیوژنیکی است.

فسفاتها :

یکی از مهمترین کانی‌های رسوبی فسفاتها ، آپاتیت می‌باشد.

ذغال و شیل نفتی :

ذغال و شیلهای نفتی که از بقایای موجودات زنده قدیمی می‌باشند، انعکاسی از فرآیندهای دیانژ و دگرگونی دارند.

رسوبات شیمیایی :

این رسوبات منشا شیمیایی دارند و شامل موارد زیر می‌باشند:

تبخیر‌ی‌ها: تبخیری‌ها عمدتا رسوبات شیمیایی هستند که پس از تغلیط نمک‌های محلول در آب (بر اثر تبخیر) رسوب کرده‌اند.

سنگهای آهن‌دار :

آهن ، عملا بر اندازه چند در صد در تمام سنگهای رسوبی وجود دارد، ولیکن بطور غیر معمول ، در جایی که مقدار آهن بیش از 15٪ باشد، سنگهای آهن‌دار را تشکیل می‌دهد.

رسوبات آذر آواری :

رسوبات آذر آواری رسوباتی هستند که عمدتا از دانه‌های با منشا ولکانیکی ، که از فعالیت‌های آتشفشانی همزمان سرچشمه گرفته‌اند، تشکیل شده‌اند. و شامل موارد زیر می‌باشند:

رسوبات اتوکلاستیک :

سنگهای ولکانوژیکی هستند که توسط برشی شدن در جای لاوا تشکیل شده‌اند.

رسوبات پیروکلاستیک – ریزشی :

این رسوبات به راحتی از طریق خرده‌های آتشفشانی خارج شده از یک مجرا یا یک شکاف ، بر اثر انفجار ماگماتیکی ، تشکیل می‌شوند.

رسوبات ولکانی کلاستیک – جریانی :

این رسوبات توسط انفجارات فورانی در محیط‌های خشکی ایجاد می‌شوند.

هیدروکلاستیک‌ها :

هنگامی که لاوای خارج شده ، با آب تماس پیدا کند، سرد شدن و خاموشی سریع ، باعث قطعه قطعه شدن لاوا می‌شود. این قطعات پس از حرکت در آب و دانه دانه شدن رسوبات هیدروکلاستیک را تشکیل می‌دهند.

رسوبات اپی کلاستیک :

رسوباتی هستند که از حرکت و ته نشست مجدد رسوبات ولکانی کلاستیک ایجاد شده‌اند.

اهمیت مطالعه سنگهای رسوبی

سنگهای رسوبی در ادوار گذشته زمین شناسی در محیطهای طبیعی متفاوتی که امروزه وجود دارد، رسوب کرده‌اند. مطالعه این محیطهای عهد حاظر و رسوبات و فرآیندهای آنها به درک بیشتر معادل قدیمی آنها کمک می‌کند.

دلایل زیادی برای مطالعه سنگهای رسوبی وجود دارد زیرا ارزش اقتصادی کانی‌ها و مواد موجود در آنها کم نمی‌باشد. سوخت‌های نفت و گاز از پختگی مواد آلی در رسوبات مشتق شده و سپس این مواد به یک سنگ مخزن مناسب ، که عمدتا یک سنگ رسوبی متخلخل است، مهاجرت می‌کند. ذغال ، سوخت فسیلی دیگری است که البته در توالی‌های رسوبی نیز وجود دارد. روشهای رسوب شناسی و سنگ شناسی به طور گسترده در پی جویی ذخایر جدید این منابع سوختی و سایر منابع طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگهای رسوبی بیشتر آهن ، پتاس ، نمک و مصالح ساختمانی و بسیاری دیگر از مواد خام ضروری را تامین می‌کنند.

محیطها و فرآیندهای رسوبی و جغرافیای قدیمی و آب و هوای قدیمی ، همگی را می‌توان از مطالعه سنگهای رسوبی استنباط کرد. اینگونه مطالعات به شناسایی و درک تاریخ زمین شناسی زمین کمک فراوانی می‌کند. سنگهای رسوبی حاوی زندگی گذشته زمین ، به فرم فسیل‌ها هستند که اینها مفاهیم اصلی انطباق چینه شناسی در فازوزوئیک می‌باشند.

چاکراتراپي و کيفيت سنگها

    براي چاكراتراپي بايد از بهترين كيفيت سنگ ها استفاده كرد. هر چقدر سنگ شفاف تر و خالص تر باشد انرژي ساطع شده از آن شفاف تر و خالص تر است. اين سنگ ها قبل از استفاده بايد تميز شوند زيرا نه فقط انتقال دهندة‌ انرژي هستند كه عناصر زيان بخش را از بدن،‌ امواج منفي را از بدن اتري و اطرافتان جذب مي كنند و بدين ترتيب شما را پاك كرده و از شما حمايت مي كنند.

www.prozhe.com

/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

حدود 55 درصد سطح ايران را كوه فراگرفته و 45 درصد آن را جلگه ها و دشت هاي پهناور و درياچه ها و هامون ها (بیایان ها) و نمكزارهاي متعدد زيرپوشش قرار داده اند. كوه هاي ايران به چهار رشته شمالي، زاگرس، مركزي و باختری (شرقی) تقسيم مي شوند.

در تصویر بالا دو رشته کوه مهم ایران نشان داده شده است

رشته شمالي يا البرز كه درازاي آن به 950 كيلومتر بالغ مي شود و مساحتي معادل 51500 كيلومتر مربع يا حدود سه درصد مساحت كشور را زير پوشش قرار داده است، بخشي از چين خوردگي هاي بزرگ آلپ و هيماليا است. اين رشته از استان اردبيل شروع شده و رو به شرق از جنوب درياي خزر مي گذرد و در شمال خراسان به كوه هاي شرقی ايران مي پيوندد. بلندترين نقطه ايران يعني كوه دماوند با بلندي 5671 متر در اين رشته جاي دارد. كوه هاي ديگري چون علم كوه (4650 متر)، سياهلان (4175 متر)، پالون گردن (4375 متر) و شاهوار (3945 متر) نيز در همين رشته قرار دارند.

رشته زاگرس كه عظيم ترين و طولاني ترين رشته كوه هاي ايران است، از استان آذربايجان غربي آغاز مي گردد و پس از عبور از استان هاي كردستان، همدان، كرمانشاه، ايلام، لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختياري، كهگيلويه و بويراحمد ، بوشهر و فارس و هرمزگان تا شمال تنگه هرمز ادامه مي يابد و در آنجا به رشته كوه هاي مركزي ايران و رشته ارتفاعات مكران مي پيوندد. رشته كوه هاي زاگرس با درازاي حدود 1400 كيلومتر و عرض بين 100 تا 300 كيلومتر، مساحتي معادل 323000 كيلومتر مربع يا 20 درصد مساحت كشور را زير پوشش قرار داده است. بلندترين قله رشته کو های زاگرس، كوه دينار يا دنا نام دارد كه ارتفاع آن به 4409 متر مي رسد. از ديگر كوه هاي بلند كوهستان زاگرس مي توان كوه هاي برده رش (3602 متر)، شاهور (3309 متر)، پرو (3357 متر)، الوند (3580 متر) اشترانكوه (4050 متر)، زردكوه (4225 متر) و كوه فارغان (3267 متر) را نام برد.

رشته کوه های مركزي ايران در امتداد قطر بزرگ ايران يعني از شمال غربي به سوي جنوب شرقي كشيده شده و استان آذربايجان شرقي را به كوه هاي سيستان و بلوچستان متصل مي کند. طول رشته كوه هاي مركزي 1460 كيلومتر و عرض آن به طور متوسط 80 كيلومتر است و مساحتي برابر 143000 كيلومتر مربع يا 5/8 درصد مساحت كشور را شامل مي شود. كوه هزار با بلندي 4465 متر مرتفع ترين كوه اين رشته به شمار مي آيد و كوه هاي لاله زار (4351 متر)، جوپار (4135 متر)، پلوار (4233 متر) و شيركوه (4000 متر)، از ديگر كوه هاي بلند اين رشته محسوب مي شوند.

كوه هاي خاوري (شرقی) ايران، رشته كوه هاي ناپيوسته ای هستند كه از شمال خراسان آغاز می شوند و رو به جنوب تا استان سيستان و بلوچستان يا كوه هاي مكران ادامه مي يابند. كوه تفتان با ارتفاع 3941 متر بلندترين كوه اين رشته محسوب مي شود و كوه هاي بزمان (3503 متر)، باقران (2595 متر)، آهنگران (2831 متر)، چهل تن (3013 متر)، بينالود (3211 متر) و هزار مسجد (3040 متر) از ديگر كوه هاي مهم آن به شمار مي روند. علاوه بر رشته كوه هاي چهارگانه بالا، كوه هاي ديگري به طور پراكنده در گوشه و كنار كشور وجود دارد كه عمده ترين آنها رشته كوه هاي نسبتاً مرتفعي هستند كه دشت كوير را از كوير لوت جدا مي کنند. كوه ناي بند با ارتفاع 3009 متر بلندترين قله اين گروه به حساب مي آيد. حدفاصل ميان رشته كوه هاي شمالي يا البرز و رشته مركزي و كوه هاي خاوري را بيابان هاي پهناوري به نام دشت كوير و كوير لوت فراگرفته و بيابان هاي ديگري چون چون هامون جزموريان و كوير ابركوه و غيره در حدفاصل ميان رشته هاي ديگر جاي گرفته اند. علاوه بر دشت ها و بيابان هاي مزبور، جلگه هاي ديگري مانند دشت ساحلي استان بوشهر، دشت خوزستان، دشت ساحلي درياي خزر و دشت مغان نيز وجود دارند كه شباهتي با دشت ها و نمكزارهاي درونبومي ايران ندارند و از آبرفت رودخانه هاي متعددي كه در آن نواحي جريان دارند به وجود آمده اند.

منبع: گیتاشناسی ایران- جلد سوم- دایره المعارف جغرافیای ایران- نوشتهمهندس عباس جعفری- چاپ اول 1379- طرح تهیه، لیتوگرافی و چاپ از مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.

رودخانه ها ى ايران

کشور جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همجوار دارای مرزهای آبی متعدد و متنوعی می باشند. نزدیک به 22درصد (1918 کیلومتر) از مرز مشترک کشور را 26 رودخانه کوچک و بزرگ تشکیل می دهند. (کل مرزهای کشور حدود 8755کیلومتر است که از این مقدار 2700 کیلومتر از آن دریائی و 4137 کیلومتر نیز خشکی میباشد).برزگترین مرز رودخانه ای مربوط به روخانه ارس به طول 475 کیلومتر و کوچکترین مرز رودخانه ای مربوط به رودخانه دریرج به طول تنها 5/2 کیلومتر و قسمتی از مرز مشترک ایران با عراق می‌باشد.تنها رودخانه مرزی قابل کشتیرانی ایران اروند رود به طول 86 کیلومتر با کشور عراق می باشد.

ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک جهان از بارندگی و آب های چندان غنی برخوردار نیست. رودخانه های سپیدرود،کارون،قزل اوزن، زاینده رود،آبشارهای لردگان،سیمره،آب گرم منطقه سرعین و چشمهای آب گر واقع در مناطق شمال غرب کشور، از مهمترین جاذبه های ایران هستند.

شیوه های استفاده از منابع آب های زیر زمینی متفاوت است. آب های زیرزمینی ممکن است به طور طبیعی از زمین خارج شود و جریان یابند(مثل چشمه ها) یا در اثرکندن و حفر قسمتی از زمین آن را خارج کنند و مورد استفاده قرار دهند( مثل چاه و قنات ) . بنابراین خروج آب های زیر زمینی به سه وسیله چشمه،چاه و قنات امکان پذیراست. تقریبا در تمام شهرها و مناطق ایران چشمه های آب سرد و گرم ، چاه ها و کاریزها(قنات ها )وجود دارند که معماری منحصر به فرد کاریزها از جاذبه های دیدنی هستند.

رودخانه های ایران که تشکیل دهنده بخشی از آب های سطحی هستند، را از نظر مقدار آب آن ها می توان به دو دسته تقسیم کرد: یکی رودهای دائمی که پیوسته و به طور دائم در بستر آن ها آب جریان داشته و دارای آبگیر مشخص هستند و دیگری رودهای موقت یا فصلی که فقط در برخی دیگر از فصل ها،کم آب و خشک اند.آب های سطحی ایران به سه دسته عمده دریاها و دریاچه ها ، رودخانه ها و چشمه ها تقسیم می شوند. رودهای ایران را می توان به سه حوزه عمده آب ریز خزر ،حوزه آب ریز خلیج فارس و دریای عمان و حوزه آب ریز داخلی تقسیم کرد.

حوضه دریای خزر

رودخانه های این حوضه که مساحت آن به 173،300 کیلومتر مربع میرسد به سوی دریای خزر جریان دارند. حوضه مزبور دارای شیب زیاد بوده و بیشترین اختلاف ارتفاع حوضه های کشور را که بالغ بر 5500 متر است، به خود اختصاص داده است. به همین مناسبت رودخانه های ارس، سفیدرود، هراز و اترک که دارای حوضه های آبریز کوهستانی پهناوری هستند، از طول کم و شیب زیاد برخوردار هستند و حوضه آبریز آنها غالباً از جنگل پوشیده است.

از آنجائی که ریزشهای جوی سالانه این حوضه غالباً بصورت باران میباشد، از این رو آب شدن برفهای زمستانی تأثیر چندانی در تأمین آب رودخانه های آن ندارد و پوشش گیاهی متراکم که در غالب اراضی این حوضه به چشم میخورد، موجب تعدیل جریان آب آنها میگردد. بطور کلی تغییرات روزانه آبدهی رودخانه های این حوضه زیاد است و توزیع فصلی آنها دستخوش تغییرات چندانی نیست.

رودخانه های ارس، سفیدرود، هراز و اترک از نظر وسعت حوضه آبریز و ویژگیهای اقلیمی و کلیماتولوژی با دیگر رودخانه های حوضه دریای خزر متفاوت هستند و آب آنها عمدتاً از ذوب تدریجی برفهای زمستانی تأمین میگردد. افزون بر آن چشمه سارهای فراوانی که از فرو رفتن ریزشهای سالانه به ویژه در ارتفاعات پدید آمدهاند، بر نظم آبدهی آنها کمک میکند.

در حوضه های دریای خزر سیزده رودخانه با مساحت آبریز بیش از هزار کیلومتر مربع وجود دارد که ارس و سفیدرود بزرگترین آنها محسوب میگردند.

رودخانه های این حوضه از نظر رژیم آبدهی به سه گروه تقسیم میگردند:

رودخانه هایی که دارای حوضه آبریز وسیع کوهستانی هستند و بیش از نیمی از ریزشهای جوی آنها را برف تشکیل میدهد. این رودخانه ها در اثر ذوب برف در فصل بهار پر آب میگردند و بر عکس آبدهی آنها در فصل تابستان به کمترین میزان خود میرسد. رودخانه های ارس، سفیدرود، هراز و اترک از این گروه بشمار میآیند.

رودخانه هایی که بخشی از حوضه آبریز آنها را نواحی کوهستانی مرتفع و بخشی دیگر را نواحی کمارتفاع مشرف به دریای خزر تشکیل میدهد. رژیم این رودخانه ها تحت تأثیر ریزش توأم برف نواحی کوهستانی و باران مناطق کمارتفاع قرار دارد و در مقایسه با رودخانه های گروه الف، از توزیع فصلی یکنواختتری برخوردارند. رودخانه هایی چون گرگان، تجن، تالار، پلرود و شفارود جزو این گروه بشمار میآیند.

خانه هایی که قسمت عمده حوضه آبریز آنها را مناطق جنگلی تشکیل میدهد و عمدتاً از ریزش باران تغذیه میگردند. این رودخانه ها بیشتر سیلابی هستند و از جریان آب دائمی ناچیزی برخوردارند و آبدهی فصلی تقریباً متعادلی دارند. کلیه رودخانه های کوچک این حوضه، جزو این دسته محسوب میگردند.

حوضه خلیج فارس و دریای عمان

این حوضه با مساحت 437،150 کیلومتر مربع یکی از پهناورترین حوضه های ایران محسوب میگردد و رودخانه های واقع در باختر و جنوب باختری و جنوب آبپخشان کوه های زاگرس و بشاگرد و بلوچستان را در بر میگیرد.

در حوضه خلیج فارس و دریای عمان جمعاً 29 رودخانه با مساحت آبریز بیش از 1000 کیلومتر مربع وجود دارد که یا به درون کشور عراق جریان مییابند و پس از پیوستن به رودخانه دجله به خلیج فارس میریزند و یا بطور مستقیم به خلیج مزبور و یا دریای عمان وارد میگردند.

بزگترین رودخانه های این حوضه به ترتیب از شمال تا جنوب خاوری عبارتند از: سیروان، کرخه، کارون، جراحی، زهره، هله، موند، کل، میناب و سرباز.

رودخانه های این حوضه از نظر رژیم بارندگی و جریان آب به سه گروه زیر تقسیم میگردند:

دامنه های غربی و جنوب غربی زاگرس: در بلندیهای این ناحیه که جزو مناطق پر باران کشور بشمار میرود، قسمت عمده ریزش در فصلهای پائیز و زمستان بصورت برف است و آب شدن آنها که از اواخر فصل زمستان آغاز میگردد و تا اواخر بهار ادامه مییابد، بخش عمده آب سالانه رودخانه های آن را تأمین میکند و در تابستان به تغذیه از آب چشمه سارها و زهکشی های زیرزمینی منحصر میشود و بالطبع از آبدهی آنها بطور منظم کاسته میگردد. باران هایی که گاه در اواخر زمستان و اوایل بهار ریزش میکنند به آب شدن برفها سرعت میبخشند و سیلاب های بزرگی را به ویژه در دشت خوزستان جاری میسازند. مهمترین رودخانه های این گروه که حدود سی درصد منابع آب سطحی کشور را به خود اختصاص دادهاند، عبارتند از: زاب کوچک، سیروان، کرخه، دز، کارون، جراحی و زهره.

جنوب استان فارس و هرمزگان: رودخانه های این حوضه عمدتاً از ریزش باران تغذیه میشوند و ذوب برف در تأمین آب آنها اثر چندانی ندارد، به همین جهت این رودخانه ها بیشتر حالت سیلابی دارند و حجم آب آنها از میزان بارندگی سالانه که بیشتر در پاییز و زمستان ریزش میکند، پیروی مینماید. مهمترین رودخانه های این گروه عبارتند از موند و کل و میناب که با وجود پهنه شایان توجه حوضه از بارندگی ناچیزی برخوردارند و آبدهی قابل توجهی ندارند.

پخشانهای مشرف به کرانه های دریای عمان: رودخانه های این حوضه کلاً سیلابی هستند و رفتار نامنظمی دارند و علاوه بر دگرگونیهای فصلی از تغییرات سالانه قابل توجهی نیز برخوردارند. (بطور نمونه آمارهای دراز مدتی که از وضع بارندگی جاسک موجود است، میزان بارندگی سالانه شهرستان مزبور را بین صفر تا 412 میلیمتر نشان میدهد). بارندگی های این منطقه معمولاً در چند نویت و با شدت زیاد روی میدهد و سیلاب های بزرگ و کوتاهمدتی را در رودخانه های این منطقه به راه میاندازد و در بقیه فصلهای سال آنها را به خشکرود های ناقابلی که اندک آب آنها به تراوش چشمه سارهای معدود و زهکشی های زیرزمینی غیرقابل توجه بستگی دارد، مبدل میسازد. رودخانه های سرباز و کاجو و کهیر و جگین از این گونه رودخانه ها بشمار میآیند.

 حوضه دریاچه ارومیه

مساحت این حوضه 50،850 کیلومتر مربع است و رودخانه های آن کلاً به دریاچه ارومیه میریزند. آب این رودخانه ها که از باران و برف تأمین میگردد، عمدتاً در فصل بهار جریان دارد و در تابستانها از حجم آن به میزان قابل توجهی کاسته میشود. در این حوضه هشت رودخانه با مساحت آبریز بیش از هزار کیلومتر مربع وجود دارد و زرینه رود بزرگترین و مهمترین آنها بشمار میآید.

حوضه دریاچه نمک قم

مساحت این حوضه 89،650 کیلومتر مربع است و آبهای سطحی آن کلاً به دریاچه نمک قم میریزد و بخش بسیار ناچیز و کوچکی از آن نیز به دریاچه حوض سلطان و کویر میغان و دشت جنوبی قزوین وارد میگردد. رودخانه های جاجرود، کرج، شور، قره چای و قمرود که از آب شدن برفهای زمستانی ریخته شده در ارتفاعات تأمین میگردد، در این حوضه جای دارند. آبدهی این رودخانه ها در فصل بهار به حداکثر میرسد و در در دیگر فصلهای سال به ویژه تابستان به چشمه سارها و زهکشی های زیرزمینی منحصر میشود. در این حوضه شش رودخانه با مساحت آبریز بیش از هزار کیلومتر مربع وجود دارد که رودخانه شور و قره چای و قمرود بزرگترین آنها محسوب میشوند.

حوضه اصفهان و سیرجان

این حوضه که از حوضه های کوچک باتلاق گاوخونی، کویر ابرکوه، شوره زار مروس و کویر سیرجان تشکیل یافته است، دارای 90،700 کیلومتر مربع مساحت است و زاینده رود بزرگترین رودخانه آن بشمار میآید. آب این رودخانه از ذوب شدن برفهائی که در پائیز و زمستان در کوهستانهای باختری استان اصفهان و شمال استان چهار محال و بختیاری باریده است تأمین میگردد و به همین مناسبت آبدهی آن طبیعتاً در فصل بهار به حداکثر خود میرسد. احداث تونل کوهرنگ و انتقال آب کوهرنگ به زاینده رود بر حجم آب آن افزوده و رفتار آن را تقریباً منظم ساخته است.

کمبود بارندگی به ویژه در بخشهای جنوبی و خاوری این حوضه، دیگر رودخانه های آن را از اهمیت انداخته و غالب آنها را به رودخانه های فصلی و خشکرود ها و مسیلهای چندی مبدل ساخته است.

حوضه نیریز یا بختگان

این حوضه با مساحت 31،000 کیلومتر مربع از حوضه های فرعی دریاچه کافتر، دریاچه بختگان و دریاچه مهارلو تشکیل مییابد و رودخانه کر مهمترین رود این منطقه محسوب میشود. آب این رودخانه از ذوب برفهایی که در فصل پائیز و زمستان در ارتفاعات شمالی و شمال باختری استان فارس باریده اند تأمین میشود و به همین دلیل میزان آب آن در فصل بهار به حداکثر میرسد و در فصل تابستان بطور چشمگیری کاهش مییابد. کمبود ریزشهای جوی موجب گردیده تا دیگر رودخانه های این حوضه به رودهای فصلی کم اهمیت و خشکرود و مسیل های کوچک چندی مبدل گردند.

حوضه جازموریان

این حوضه با مساحتی برابر 69،600 کیلومتر مربع در جنوب خاوری ایران و بین رشته کوه های بشاگرد (در جنوب) و جبال بارز (در شمال) جای دارد و آبهای سطحی آن کلاً به هامون جازموریان میریزد. در این حوضه پنج رودخانه با مساحت آبریز بیش از هزار کیلومتر مربع وجود دارد که هلیلرود بزرگترین آنهاست. حجم آب این رودخانه تابع ذوب شدن برفهای انباشته شده در کوه های استان کرمان و ریزش باران است و غالباً سیلاب بزرگی در آن جریان مییابد. کمبود ریزشهای جوی و بالا بودن درجه حرارت و میزان تبخیر، دیگر رودهای این حوضه را به صورت رودهای کمآب فصلی و خشکرود و مسیل درآورده است.

حوضه دشت کویر

این حوضه از حوضه های کوچکتری چون کویر حاج علیقلی، کویر نمک و دشت گناباد تشکیل مییابد و مساحت آن به 227،400 کیلومتر مربع بالغ میگردد. حوضه دشت کویر یکی از کم باران ترین و خشک ترین مناطق کشور است و به همین دلیل رودخانه های مهم و قابل توجهی در آن دیده نمیشود.

از رودخانه های قابل توجه این حوضه به حبله رود و کالشور جاجرم که یکی از طویل ترین رودخانه های ایران است، میتوان اشاره نمود.

حوزه کویر لوت

مساحت این حوضه که کم باران ترین و خشک ترین حوضه های ایران است به199،000 کیلومتر مربع بالغ میگردد و از مهمترین رودخانه های آن که کلاً سیلابی و فصلی هستند میتوان به رودخانه تهرود واقع در استان کرمان اشاره کرد.

حوضه کویر لوت از حوضه های کوچکتری چون نمکزار طبس، دغ محمدآباد، کویر ساغند، شوره زار های شمال خاوری شهرستان بافق و کویر سرجنگل تشکیل یافته است.

حوضه اردستان و یزد و کرمان

این حوضه که با مساحت 99،800 کیلومتر مربع یکی از خشک ترین و بی آب ترین حوضه های ایران بشمار میآید، از حوضه های کوچکتری چون دغسرخ، کویر سیاهکو، کویر درانجیر، دشت جنوب خاوری یزد، شنزار کشکوئیه، دشت کویرات و شنزار های جنوب کرمان تشکیل یافته است.

رودخانه های این حوضه تحت تأثیر بارندگی های نامنظم، حالت سیلابی دارند و در تمام فصلهای سال خشک و بیآب هستند.

حوضه صحرای قره قوم

مساحت این حوضه 43،550 کیلومتر مربع است و یکی از حوضه های کمباران ایران محسوب میگردد. به همین مناسبت رودهای آن حالت سیلابی و فصلی دارند و رودهای کشفرود و جامرود از مهمترین آنها بشمار میآیند. هریرود نیز که رودخانه اصلی این حوضه محسوب میشود، از ارتفاعات مرکزی افغانستان سرچشمه میگیرد و پس از طی بخشی از مرز ایران و افغانستان به این حوضه میریزد.

حوضه خاوری یا هامون

مساحت این حوضه 109،850 کیلومتر مربع است و از حوضه های کوچکتری چون نمکزار خواف، دغ شکافته، دغ بالا، دغ پترگان، دغ توندی، دریاچه نمکزار، دریاچه هامون صابری، لورگشتران، دریاچه هامون، هامون گودزره، دریاچه کرگی، هامون ماشکل و نمکزارکپ تشکیل یافته است. این حوضه نیز از جمله کم باران ترین و خشک ترین حوضه های ایران محسوب میشود و رودهای هیرمند و ماشکل مهمترین رودهای آن بشمار میآیند.

غیر از رودخانه هیرمند که از کوه های بابا، در خاک افغانستان سرچشمه میگیرد، سایر رودخانه های این حوضه فصلی و سیلابی هستند و اهمیت چندانی ندارند.

وضعیت مهمترین رودخانه های ورودی به کشور

به طور خلاصه مهمترین رودخانه های ورودی به کشور را می توان رودخانه های هیرمندو هریرود در شرق و ارس ، ساریسوو قره سو در غرب دانست که در ذیل به آنها پرداخته خواهند شد.

رودخانه هیرمند

رودخانه هیرمند با آورد تقریبی سالانه حدود 5/8 میلیارد متر مکعب از کوههای غرب کابل سرچشمه گرفته و پس از طی 1050 کیلومتر وارد می شود در حال حاضر سهم ایران از آب رودخانه هیرمند حدود 26 مترمکعب در ثانیه با حدود 800 میلیون مترمکعب در سال است .

رودخانه هریرود

رودخانه هریرود در شرق کشور با دبی متوسط سالیانه حدود 1/2 میلیارد مترمکعب جاری می باشد که طبق آخرین توافق انجام شده، کشور ایران حق استفاده از 50% آب را دارد. میزان برداشت فعلی آب از رودخانه هریرود حدود 150میلیون مترمکعب است و این رودخانه که حدود 112کیلومتر از مرز مشترک ایران و ترکمنستان را تشکیل می دهد پس از دریافت شاخه کشف رود از ایران خارج می شود. میزان آب خروجی از این نقطه شاید به دلیل که اهمیتی آن تاکنون گزارش نشده است ولیکن به نظر می رسد این مقدار می تواند بعنوان درصدی از آب خروجی کشور به حساب آید.

رودخانه های ساری سو و قره سو

این رودخانه ها در غرب کشور و در مرز کشور ایران و ترکیه قرار دارند. پروتکلهای در خصوص بهره برداری از آب آنها بین کشور ایران و ترکیه وجود دارد، ولی همواره بر سر اجرای آنها اختلافاتی با کشورهای مقابل وجود داشته است .

رودخانه ارس

این رودخانه از کشور ترکیه سرچشمه گرفته و پس از طی 1070کیلومتر به دریای خزر می ریزد که 475 کیلومتر از آن مرز بین کشور ایران با ارمنستان و آذربایجان را تشکیل می دهد. حجم آورد سالیانه ارس در قسمتهای مختلف رودخانه به دلیل اضافه شدن سرشاخه ها به آن متفاوت است. این مقدار در محل سد ارس طبق گزارشات موجود حدود 4/8 میلیاردر مترمکعب می باشد. بهره برداری از آب رودخانه ارس به نسبت مساوی 50- 50 بین ایران و کشورهای همسایه تقسیم شده است.

وضعیت مهمترین رودخانه های خروجی از کشور

در این بخش نیز مهمترین رودخانه های خروجی از کشور را می توان رودخانه های شمال استان خراسان، رودخانه اترک و رودخانه های غرب کشور دانست که توضیحات اجمالی پیرامون آنها در ذیل آورده میشود.

شمال استان خراسان

این رودخانه ها عمدتا به صورت متوالی از ایران سرچشمه گرفته و با آورد سالیانه حدود 120 میلیون مترمکعب از کشور خارج می شوند حقابه ایران از آب این رودخانه ها طبق پروتکل های موجود عمدتا50 - 50 می باشد از وضعیت بهره برداری از آنها در حال حاضر اطلاع دقیقی وجود ندارد .

رودخانه اترک

این رودخانه از بخش اترک خارجی که از خاک ترکمنستان سرچشمه گرفته و بزرگترین شاخه آن رودخانه سمبار است و اترک داخلی که در داخل کشور ایران جریان دارد تشکیل یافته است. این دو شاخه در محلی که نام چات تلاقی کرده و پس از طی 80 کیلومتر از مرز در کشور در محلی بنام داشلی برون به طرف خاک ترکمنستان تغییر مسیرداده و از طریق خاک ترکمنستان وارد دریای خزر می شود. حجم جریان سالیانه در محل چات حدود 440میلیون مترمکعب است که 220میلیون مترمکعب از آن سهم ایران بوده و 85میلیون مترمکعب در حال حاضر در دست بهره برداری است .

رودخانه های غرب کشور

این رودخانه ها را به طور کلی می توان به دو دسته رودخانه های با آبدهی کم تا متوسط و رودخانه های با آبدهی زیاد تقسیم بندی کرد.

در بخش رودخانه های با آبدهی کم تا متوسط رودخانه هائی چون قوره تو، کنگیر، میمه ، دویرج و ... وجود دارند که عموما از ایران سرچشمه گرفته و به صورت متوالی می‌باشند. رودخانه هائی که خط مرز دو کشور را قطع می کنند متوالی و رودخانه های در امتداد مرز دو کشور را محاذی می گویند.

پروتکلهای موجود بهره برداری از آبها اغلب به میزان 50 - 50 می باشد.

در بخش رودخانه های با آبدهی زیاد رودخانه های ذاب و سیروان قرار دارند رودخانه های ذاب و سیروان مجموعا آورد متوسط سالیانه حدود 3-4 میلیارد مترمکعب را از کشور خارج کرده و هیچگونه پروتکلی جهت بهره برداری از آب آنها با کشور مقابل وجود ندارد.

رودخانه آستارا جای

این رودخانه از ارتباطات مشترک در کشور ایران و آذربایجان در شمال غربی ایران سرچشمه گرفته آورد سالیانه أی حدود 70 میلیون مترمکعب را جمع آوری و به دریای خزر می ریزد. این رودخانه در قسمت اعظمی از طول کوتاه خود مرز دو کشور را تشکیل می دهد و تاکنون نیز پروتکل رسمی در خصوص بهره برداری از آب آن بین دو کشور منعقد نشده است.

جهات جغرافیایی

از اصلی ترین و ابتدائی ترین مباحث نقشه خوانی ، آگاهی از جهات جغرافیایی است. چهار جهت اصلی را در دوره های آموزش ابتدائی آموخته اید. که شامل:

شمال ؛ جنوب ، شرق و غرب می باشد.حال می خواهیم علاوه بر این جهات اصلی،جهات فرعی را نیز بشناسیم. و از آنجا که قرار است پس از این نقشه ها را با زبان بین المللی بخوانیم لازم است تا با الفبای جهات جغرافیایی نیز آشنا شویم.

جهات اصلی: شمالN جنوبS شرقE غربW که حروف اول کلمات North, South,  East , west هستند.

چهار جهت فرعی شامل: شمال شرقیNE شمال غربیNW جنوب شرقیSE جنوب غربیSW   

هشت جهت فرعی دیگر نیز وجود دارد که بین جهات فرعی چهار گانه فوق قرار می گیرند وخواندن آنها بر اساس حروف ؛ از چپ به راست خواهد بود. که عبارتند از :NNE شمال شمال شرقی، NNW شمال شمال غربی، SSE جنوب جنوب شرقی، SSW جنوب جنوب غربی،ENE شرق شمال شرقی،WNW غرب شمال غربی،ESEشرق جنوب شرقی،WSW غرب جنوب غربی

انواع شمال در جغرافیا :

در مطالعات جغرافیایی به خصوص در زمینه نقشه خوانی سه نو ع شمال مطرح است . به عبارت دیگر 3 امتداد شمال به عنوان مبنا در نقشه خوانی وجود دارد.

۱- شمال جغرافیایی یا شمال حقیقی   

۲- شمال مغناطیسی

۳- شمال شبکه

شمال حقیقی یا شمال جغرافیایی : اگر نصف النهار هر نقطه از روی کره زمین را تا قطب شمال امتداد دهیم ، شمال حقیقی آن را رسم کرد ه ایم . معمولا در کنار نقشه ها شمال حقیقی را با استفاده از ستاره یا فلش نشان می دهند.

شمال مغناطیسی : جهت شمالی را که عقربه قطب نما نشان می دهد ، شمال مغناطیسی می نامند . زیرایکی از  قطب های  میدان مغناطیسی زمین در قسمتی از شمال کره زمین قرار دارد و سبب جذب عقربه قطب نما می شود.اما این نقطه بر نقطه قطب شمال جغرافیایی منطبق نیست.و در هر سال نسبت به سالهای دیگر متفاوت است.در واقع همیشه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی مقداری انحراف وجود دارد  که آن را انحراف مغناطیسی جهت شمال می گویند. در مسائل دقیق جغرافیایی می بایست اندازه انحراف مغناطیسی را در مطالعات پایه مد نظر داشت در حقیقت نقشه را باید با شمال مغناطیسی آن توجیه نمود. در کنار اغلب نقشه های کاربردی مبنا مانند نقشه های توپوگرافی ارتش ، مقدار انحراف مغناطیسی برای سال تهیه آن نقشه درج شده است. قطب شمال مغناطیسی در ناحیه ای در شمال کانادا قرار دارد و همچنان که اشاره شد محل آن ثابت نیست و همه ساله جدول تغییرات و میزان انحراف مغناطیسی اعلام می شود. به عنوان مثال در 1980 میلادی قطب شمال مغناطیسی در حدود عرض جغرافیایی 77 درجه و 30 دقیقه   شمالی و طول جغرافیایی 102 درجه غربی قرار داشته است . یعنی جایی در شمال غربی کانادا و در جنوب جزیره کینگ کریستین. و به طور متوسط از آن زمان حدود 24 کیلومتر  در سال به سمت قطب شمال جغرافیایی جابجا شده است.

شمال شبکه : اگر خطوطی  که بر  روی یک نقشه با نام شبکه قائم الزاویه قرار دارد را در نظر بگیریم ؛ امتداد خطوط عمودی ، جهت شمال شبکه است. به عبارت دیگر اگر خطوط افقی روی نقشه ( که نقشه را به مربعهای کوچک تقسیم کرده است) را محور X   و خطوط عمود بر  آنها را که در امتداد شمالی -  جنوبی نقشه قرار دارد ، را محور Y بنامیم ؛ امتداد محور Y همان شمال شبکه است .

چگونه جهت شمال را پیدا کنیم؟

جستجوی شمال جغرافیایی ، اگر چه فعالیتی ساده است اما نیاز به تمرین دارد و حداقل یک بار باید هر یک از راههای یافتن شمال جغرافیایی را به تنهایی انجام داد. برای سهولت آشنایی با راههای جستجو ؛ آنها را به دو دسته کلی تقسیم می کنیم .

- یافتن شمال جغرافیایی در روز

- یافتن شمال جغرافیایی در شب  

در روز با استفاده از قطب نما به سادگی می توان شمال مغناطیسی را یافت و با انجام اصلاحات لازم آن را به شمال جغرافیایی تبدیل نمود. برای این منظور کافیست  یک قطب نما در مقابل خود نگه دارید و متناسب با حرکت عقربه  آن ؛ آن قدر جابجا شوید تا صورتتان در جهت نوک عقربه قرار کیرد در این حالت شما رو به شمال ایستاده اید .معمولا عقربه قطب نما ها یا با حروف انگلیسی مشخص شدده اند ویا با رنگ آبی و قرمز .که رنگ قرمز قطب شمال و رنگ آبی قطب جنوب را نشان می دهد.

در روز همچنین می توان با استفاده از یک ساعت عقربه دار ؛ جهت شمال جغرافیایی را پیدا کرد. اگر طور ی ساعت عقربه دار را به حالت افقی در مقابل روی خود قرار دهید که نوک عقربه ساعت شمار به سمتی باشد که خورشید قرار گرفته است، خطی که نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد 12 ساعت را می سازد ؛ جهت جنوب را نشان می دهد. و امتداد آن جهت شمال را .البته باید اضافه کرد که این امر در روزهای ابری کار چندان ساده ای نیست.

به طور ساده اگر به هنگام طلوع خورشید طوری  بایستیم که دست راستمان به سمت خورشید باشد، به طور طبیعی دست چپ مان به سمت غرب ؛ روبروی مان شمال  و پشت سرمان جنوب خواهد بود.

یکی دیگر از روشهای یافتن شمال در روز استفاده از سایه اجسام است. برای این منظور کافی است میله ای را در زمین همواری فرو کنیم . و در ساعت مختلف روز محل نوک سایه میله را روی زمین علامت بزنیم .دو نقطه اول و آخر این علائم را به وسیله کمانی به هم متصل کنیم.نیمساز زاویه ای که راس آن پای میله و زوایای آن دو خط از پای میله تا دو نقطه بر روی کمان مذکور است؛جهت شمال را نشان می دهد.این نیمساز ، منطبق بر کوتاه ترین سایه است.

ریشه درختان به طور نامحسوسی به سمت شمال جغرافیایی تمایل دارد . در نیم کره شمالی  سمت شمال درختان در جنگل های مناطق مرطوب،بوسیله خزه پوشیده شده است ویا حداقل رطوبت آن از بخش جنوبی بیشتر است.

محراب مساجد و جهت قبور مسلمین نیز از راه های دیگری است که می توان بر اساس آن در طول روز جهت شمال جغرافیایی را پیدا کرد.

در شب نیز می توان به دو روش جهت جغرافیایی را یافت . یکی با استفاده از اهله ماه و دیگری استفاده از ستاره قطبی است. در طول یک ماه قمری ماه اشکال متفاوتی را به نمایش می گذارد. کافی است که بدانیم در چندمین شب ماه قمری هستیم. در نیمه او ماه قمری تحدب ماه به سمت غرب است و بالعکس در نیمه دوم ماه تحدب به سمت مشرق قرار می گیرد . در نیمه ماه هم که قرص ماه کامل است جهت حرکت ماه که از مشرق به مغرب می باشد  راهگشاست.البته با توجه به تاخیر طلوع ماه که هر شب 50 دقیقه نسبت به شب قبل خود دارد ، رویت ماه در اوایل شب به معنای نیمه اول ماه قمری خواهد بود.

ستاره قطبی نیز که علامتی تقریبا ثابت است جهت نمای شب می باشد . چنانچه دو ستاره انتهایی دب اکبر را 5 برابرهمان فاصله بین دو ستاره، امتداد دهیم به ستاره جدی یا ستاره قطبی می رسیم که جهت شمال را با اندکی اختلاف نشان  می دهد.

همان طور که پیدا کردن یک مکان جدید بدون داشتن آدرس آن مکان ممکن نیست ، انجام هر فعالیت جغرافیایی نیز بدون داشتن آدرس دقیق میسر نخواهد بود. مختصات جغرافیایی ، قراردادی است که بر اساس آن هر نقطه از سطح کره زمین دارای آدرسی دقیق خواهد بود و به عبارت دیگر با قبول قرارداد مختصات جغرافیایی هیچ دو نقطه ای را به لحاظ آدرس در سطح کره زمین نمی توان مشابه یکدیگر یافت.

قبل از پرداختن به جزئیات مربوط به مختصات جغرافیایی یا موقع ریاضی مکانها ،لازم است کلیاتی که به درک بهتر مساله کمک می نماید را بدانیم. بر ای این که بتوانیم هر مکان را بر سطح زمین دقیقا پیدا کنیم از دو عامل جغرافیایی به نام طول و عرض جغرافیایی استفاده می کنیم .

طول و عرض جغرافیایی چیست؟

بر اساس قرارداد سطح کره زمین را با خطوطی فرضی در نظر آورید. بنا براین دوایر متعددی بر سطح کره زمین قابل تصور خواهد بود که اولا تعداد آنها آن قدر می تواند زیاد باشد که تمام سطح کره زمین را بپوشاند و ثانیااین دوایر فقط به شکل عمود بر هم قابل تصور باشند.این دوایر طول و عرض جغرافیایی نامیده می شوند.

عرض جغرافیایی:

بزرگترین دایره ای که سطح آن عمود بر محور فرضی (چرخشی) زمین باشد را سطح اِستوا و محیط این دایره را خط اِستوا می نامیم.تنها سطح اِستوا است که از مرکز زمین می گذرد و بقیه سطوح فرضی در بالا یا پایین نقطه مرکزی زمین قرار می گیرند. و طبعا سطحی کوچکتر نسبت به سطح اِستوا خواهند داشت.کمانی که بین خط اِستوا و هر یک از دو قطب شمال و جنوب، قرار دارد، مبنای درجه بندی عرض جغرافیایی هرمکان است. به عبارت دیگر عرض جغرافیایی هر نقطه از سطح زمین  فاصله  ی زاویه ای است که بین آن نقطه و خط اِستوا ایجاد می شود.زاویه ای که رأس آن در مرکز زمین قرار دارد. به طوری که اگر ازنقطه ای بر روی خط اِستوا و نقطه مورد نظر دو خط فرضی رسم کنیم که یکدیگر را در مرکز زمین قطع کنند،فاصله زاویه ای بین این دو خط( که برابر خواهد بود با اندازه کمانی که بر سطح زمین بین این دو نقطه قرار می گیرد.)عرض جغرافیایی  نقطه مورد نظر خواهد بود.البته باید توجه داشت که برای دو نیمکره زمین ،به کار بردن عبارت شمالی و یا جنوبی ضروری است زیرا بدون این تفکیک آدرس دقیق نخواهد بود.

طول جغرافیایی:

در سال 1884 میلادی در کنفرانس بین المللی جغرافیدانان و مهندسان که در واشنگتن دی. سی برگزار شد، مداری که از رصد خانه سلطنتی انگلستان واقع در گرینویچ، 8 کیلو متری لندن در ساحل جنوبی رود تیمز می گذشت  به عنوان مدار مبدا برای تعیین زمان بین المللی انتخاب شد. که سطح کره زمین را به دو نیمه 180 درجه ای تقسیم می کند. با این قرارداد  هر نقطه از سطح زمین دارای یک مشخصه بین المللی شد . در حال که تا قبل از آن هر کشوری به میل خود مبدائی را انتخاب می کرد. مثلا فرانسویها مداری را که از پاریس می گذشت ، ایتالیایی ها مداری را که از رم می گذشت و یا مکزیکی ها مداری را که از مکزیکوسیتی عبور می کرد ؛ به عنوان مدار مبدا می شناختند و البته مشخص است که چنین وضعی سبب می شد که رویه واحد و طبعا زمان واحدی هم بین کشور ها بوجود نمی آمد . با توجه به پیشرفتهای علمی ، صنعتی و تکنولوژیکی ، ضرورت وجود یک زمان واحد بین المللی   سبب شد تا این قرارداد وضع شود. در قرار داد جدید ، فاصله زاویه ای میان هر نقطه و نقطه هم عرض آن در روی نصف النهار گرینویچ، طول جغرافیایی آن نقطه خواهد بود. به عبارت دیگر ؛ زاویه ای که بین هر نقطه از سطح زمین با نقطه ای در همان عرض جغرافیایی بر روی نصف النهار گرینویچ طول جغرافیایی آن نقطه خواهد بود . و اندازه این زاویه برابر است با کمانی که بین این دو نقطه بر روی سطح زمین قرار دارد. در این حالت نیز رأس زاویه را در مرکز زمین تصور کنید. نقاطی که در سمت راست مدار گرینویچ واقع شده اند دارای طول جغرافیایی شرقی و نقاطی که در سمت چپ گرینویچ قرار می گیرند ،دارای طول غربی هستند که ذکر این عبارت لازم است در غیر این صورت آدرس صحیح نخواهد بود.

آشنایی با كره زمین

كره زمین سومین سیاره در منظومه شمسی است. سیاره ای كه ما بر روی ان تكامل یافته و تنها سیاره مناسب زندگی در منظومه شمسی می­باشد. در ادامه مطلب شما با ویژگیها و مشخصات مختلف کره زمین آشنا می شوید.

● اندازه

قطر كره زمین حدودا ۷۹۲۶ مایل (۱۲۷۵۶ كیلومتر) است. كره زمین پنجمین سیاره بزرگ در منظومه شمسی پس از مشتری ،زحل،اورانوس ونپتون می باشد.اراتوستن دانشمند یونان،(۲۷۶- ۱۹۴قبل از میلاد مسیح) اولین كسی بود كه محیط كره زمین را محاسبه كرد. اوسایه ظهر اواسط تابستان را،در چاههای عمیق سین كه (امروزه اسوان نامیده می شود و در كنار رود نیل در مصر قرار دارد) و اسكندریه را مقایسه كرد. و به درستی تصور كرد از انجا كه خورشید بسیار دور است پرتوهای ان تقریبا موازی هستند.و بادانستن فاصله دو محل ، محیط زمین را بالغ بر ۲۵۰۰۰۰ استادیا (واحد سنجش محیط زمین ) محاسبه كرد . به طور دقیق مقدار یك واحد سنجش محیط زمین ناشناخته است، بنابراین دقت او نا مطمئن و احتمالی اما بسیار نزدیك به حقیقت بود او همچنین انحراف محور كره زمین و فاصله آن از ماه و خورشید را با دقت اندازه گرفت.

● ماه

كره زمین یك قمر به نام ماه دارد. قطر كره ماه در حدود یك چهارم قطر كره زمین است. كره ماه ممكن است بخشی از كره زمین بوده باشد كه بر اثر برخورد جسمی بزرگ باكره زمین در میلیاردها سال پیش از آن جدا شده است .

● جرم ، چگالی وسرعت گریز

جرم كره زمین برابر ۹۸/۵ ضربدر ۱۰ به توان ۲۴ كیلو گرم است . كره زمین دارای چگالی متوسط ۵۵۲۰ كیلو گرم بر متر مكعب است (آب دارای چگالی ۱۰۲۷ كیلو گرم بر متر مكعب است ). پر چگال ترین سیاره منظومه شمسی كره زمین می باشد. یك جسم برای فرار از كشش گرانشی زمین باید به سرعت ۲۴۸۴۰ مایل در ساعت (برابر ۱۱۱۸۰ متر بر ثانیه ) برسد .

● طول مدت یك روز و سال بر روی كره زمین

یك روز بر روی كره زمین ۹۳/۲۳ ساعت طول میكشد . (این به این معنی است كه مددت ۹۳/۲۳ ساعت طول می كشد تا كره زمین یك بار به دور محور خودش بچرخد – این فرآیند یك روز نجومی نام دارد ). یك سال بر روی كره زمین به اندازه ۲۶/۳۶۵ روز بر روی این كره طول می كشد . ( این به این معنی است كه ۲۶/۳۶۵ روز طول می كشد تا كره زمین یك بار مدار خورشید را دور بزند ). حركت وضعی زمین به مرور زمان تا اندازه ای كند میشود یعنی تقریبا هر ده سال یك ثانیه كندتر خواهد شد.

● مدار زمین

كره زمین به طور میانگین مسافت ۹۳ میلیون مایل (برابر با ۱۴۹۶۰۰۰۰۰ كیلومتر ) را در مدار خودش به دور خورشید می پیماید . این فاصله بر حسب یك واحد نجومی (AU) تعریف می شود . در حدود روز دوم ژانویه هر سال زمین نزدیكترین فاصله را با خورشید (۴/۹۱ میلیون مایل برابربا ۱/۱۴۷ میلیون كیلومتر ) دارد . این هنگام نزدین یا حضیض نام دارد . در حدود دوم جولای هر سال زمین بیشترین فاصله را با خورشید (۸/۹۴ میلیون مایل برابر ۶/۱۵۲ میلیون كیلومتر ) دارد . این هنگام اوج یا دورین گاه نام دارد .

● خروج مركزی مداری

خروج از مركز مدار كره زمین برابر با ۰۱۷/۰ است . مدار كره زمین تقریبا دایره است .

● انحراف محور كره زمین و فصول

محور كره زمین از خط عمود بر مدار خورشید ، به اندازه ۴۵/۲۳ درجه انحراف یافته است . این انحراف باعث به وجود آمدن چهار فصل سال یعنی تابستان ، بهار ، زمستان و پائیز می شود . از آنجائی كه محور زمین دارای انحراف است، بخشهای مختلف كره زمین در زمانهای مختلف سال در جهت خورشید قرار می گیرند. این پدیده مقدار آفتاب در یافتن هر منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد.

● سرعت

سطح كره زمین در خط استوا به مقدار ۴۰۰۰۰ كیلومتر در شبانه روز حركت می كند. این به معنای سرعتی برابر ۱۰۴۰ مایل بر ساعت یا ۱۶۷۰ كیلومتر بر ساعت است . این سرعت از تقسیم محیط كره زمین در خط استوا (حدود ۲۴۹۰۰ مایل یا ۴۰۰۷۰ كیلومتر )بر تعداد ساعات شبانه روز (۲۴) محاسبه می شود .

از انجایی كه محیط زمین در قطبین به صفر نزدیك می شود ،هنگامی كه به سمت یكی از دو قطب حركت می كنید این سرعت تقریبا به صفر كاهش پیدا می كند. زمین با سرعتی در حدود ۳۰ كیلو متر بر ثانیه در مدار به دور محور خودش می چرخد. این سرعت توسط سرعت چرخش تقریبی زمین (۵/۰كیلو متر بر ثانیه) در نزدیكی خط استوا سنجیده می شود.

برای نشان دادن اثر گل خانه ، در اندازه جو در این تصویر مبالغه شده است. ضخامت جو كره زمین در حدود۳۰۰ مایل(۴۸۰كیلو متر ) است. اما بیشترین مقدار جو زمین در حدود ۱۰ مایل (۱۶ كیلو متر ) سطح زمین است.

● مقدار دما بر روی كره زمین

مقدار دما بر روی كره زمین ۱۳۶ تا ۱۲۷- درجه فارنهایت (برابربا ۵۸ تا ۸۸ – درجه سانتی گراد) در نوسان است. پائین ترین دمای ثبت شده در جولای ۱۹۸۳ در منطقه وستوك قطب جنوب است و بالا ترین دمادر سپتامبر ۱۹۲۲ در كشورلیبی در قاره افریقا به ثبت رسید. تاثیر گلخانه ای باعث محصور شدن گرما در جو می شود. جو اجازه ورود مقداری پرتوی مادون قرمز را به درون فضا می دهد كه كمی از انها به زمین انعكاس می یابند.

● جو زمین

جو زمین متشكل از لایه نازكی از گازها است كه كره زمین را احاطه كرده است. این گازها شامل ۷۸ % نیتروژن، ۲۱ % اكسیژن، ۹/۰%ارگون، ۰۳/۰%دی اكسیدكربن ومقدار كمی از گازهای دیگر است.

جو زمین به واسطه گاز زدایی سیاره ای به وجود امد، فرایندی كه در ان گازهایی مانند دی اكسیدكربن، بخاراب، دی اكسیدگوگرد و نیتروژن از درون زمین از طریق اتشفشانها ودیگر جریانات ازاد شدند. اشكال زندگی بر روی زمین از هنگام تكامل تركیب جو را تعدیل كرده اند.

كره زمین سومین سیاره از طرف خورشید درمنظومه شمسی است. وتنها سیاره قابل زیست منظومه شمسی می باشد. و یك ماه دارد. قطر زمین در حدود ۷۹۲۶ مایل (۱۲۷۵۶ كیلو متر) است. وپنجمین سیاره بزرگ منظومه شمسی پس از مشتری، زحل، اورانوس و نپتون است

روند گرمایش زمین طی 131 سال

 این پست رو بعد از اینکه وب سایت آقای دکتر حسنی مهمویی رو دیدم و به مطالب تغییر اقلیم که توسط ایشان نگاشته شده است علاقه مند شدم  گذاشتم.

محیط زیست > گرمایش جهانی- همشهری آنلاین: سازمان فضایی آمریکا اقدام به انتشار ویدئویی از افزایش گرمای زمین از سال 1880 کرده است

1. این ویدئو با استفاده از اطلاعات دمای هوا در ناسا ساخته شده تا بررسی تصویری روی گرمایش زمین داشته باش

   این ویدئو با استفاده از اطلاعات دمای هوا در ناسا ساخته شده تا بررسی تصویری روی گرمایش زمین داشته باشد، این تصویر گرمای ثبت شده هوا در سال 1880 را نشان می‌دهد و نشان می‌دهد که در آن زمان چقدر دمای هوای جهانی کم بوده است

   

2. تاسال 1915، دمای هوا در بخشی از نقاط دنیا گرم شد

   تاسال 1915، دمای هوا در بخشی از نقاط دنیا گرم شد

   

3. در سال 1926، قسمت اعظم نیم کره شمالی گرمتر به نظر می رسد

   در سال 1926، قسمت اعظم نیم کره شمالی گرم‌تر به نظر می‌رسد

   

4. در سال 1963، گرما به نیم کرده جنوبی نیز رسیده است

   در سال 1963، گرما به نیم کرده جنوبی نیز رسیده است

   

5. تا اواسط دهه 90 ، دمای هوا به نحو قابل توجهی در سراسر جهان افزایش یافته است

   تا اواسط دهه 90 ، دمای هوا به نحو قابل توجهی در سراسر جهان افزایش یافته است

   

6. این ویدئو با آخرین اطلاعات در سال 2011 خاتمه می یابد

   این ویدئو با آخرین اطلاعات در سال 2011 خاتمه می‌یابد

   

به گزارش خبرگزاری مهر، ویدئوی منتشر شده توسط ناسا که این تصاویر از آن گرفته شده نشان دهنده تغییرات گرمای زمین از سال 1880 تا سال 2011 طی 26 ثانیه است.

این ویدئو نشان می‌دهد که درحالی که انتشار گازهای گلخانه‌ای از تولید انرژی، خودروها و صنایع افزایش یافته است، دمای زمین نیز افزایش یافته است به طوری که این دما در دهه 1970 بسیار شدید شده است.

موسسه مطالعات فضایی گودارد ناسا در نیویورک که گرمای سطح کره زمین را به طور مرتب مورد نظارت قرار دارد، این ویدئو را ساخته تا نشان دهد که چگونه زمین ظرف چند دهه آینده گرمای بیشتر از آنچه که امروز وجود دارد را تجربه می‌کند.

جیمز هنسن مدیر این موسسه اظهار داشت: ما می‌دانیم که سیاره زمین بیش از آنکه انرژی آزاد کند، انرژی جذب می‌کند. از این رو ما شاهد افزایش این دما در آینده خواهیم بود.

وی افزود: حتی با تأثیرات سرمایشی" لانینا" و کاهش فعالیت‌های خورشیدی طی چند سال گذشته، سال 2011 یکی از گرم‌ترین سال‌های ثبت شده میان 10 سال بوده است.

لانینا وضعیتی است که در قسمت مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام، آب سردتر از حالت طبیعی می‌شود. لانینا در هر سه تا هفت سال اتفاق می‌افتد و درجه حرارت آب دریا سرد می‌شود. این پدیده حاصل تغییر اختلاف فشار منطقه است و اجازه می‌دهد سطح آب‌های اقیانوس در قسمت شرقی سردتر از حالت معمول شود و در قسمت‌های حاره غربی گرم‌تر از حالت عادی گسترش یابد.

تفاوت میان سال 2011 و سال 2010 به عنوان گرم‌ترین سال در آمار ثبت شده 0.12 درجه سانتی‌گراد بوده است.

نخستین 11 سال قرن بیست و یکم در مقایسه با اواخر قرن بیستم دمای به شدت بالاتری داشته است.

میانگین دمای جهانی در سال 2011 ، 0.51 درجه سانتیگراد گر‌متر از اواسط قرن بیستم بوده است.

در این تصاویر از سال 1880 تا 2011 رنگ‌های قرمز نشان دهنده دمای بیشتر از حد متوسط در طول دوره 1951-1980 است، درحالی که رنگ آبی نشان دهنده گرمای کمتر از حد معمول است

+ نوشته شده در یکشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۱ ساعت 10:27 PM توسط  | 2 نظر

جواهر کارائیب

:
آب‌های کم‌عمق کرانه‌های کوبا را در این تصویر گرفته شده از ماهواره انویست در سال 2011 فرا گرفته‌اند.

پژوهشگران برای ایجاد این تصویر بدون ابر از این جزیره دریای کارائیب، سه شات عکس را به هم چسبانده‌اند.

مجمع‌الجزایر فلوریدا کیز به صورت نواری روشن در شمال غرب کوبا دیده می‌شود، و نوک جنوب شرقی جزیره کوبا بوسیله رشته کوه‌های سیرا مائسترا تاریک شده است.

+ نوشته شده در چهارشنبه ۲۲ شهریور ۱۳۹۱ ساعت 10:52 PM توسط  | 3 نظر

شناسایی با کلوت؛ بزرگترین شهر کلوخی دنیا - کرمان

سفر > دیدنی‌ها- محمد ملاحسینی:
کلوت بزرگترین شهر کلوخی دنیا، در کویر لوت و در فاصله 40 کیلومتری شمال شرقی شهداد قرار دارد و بزرگترین عوارض طبیعی و کلوخی دنیا و نیز منحصر به فردترین عارضه کویر است و از دور به شهری بزرگ می ماند با ساختمان‌های کوتاه و بلند

کلوت

بزرگترین شهر کلوخی دنیا - کویر لوت

این ابر شهر کلوخی دنیا، 80 کیلومتر عرض و 145 کیلومتر طول دارد. بیش از 11 هزار کیلومترمربع مساحتش است و در دل کویر لوت قرار دارد.

شاید تاکنون نام بزرگترین شهر کلوخی دنیا را نشنیده باشید. شهری در بیابان لوت که پایتخت کویر لوت نام دارد ؛ شاهکاری است از باد، خاک و آب.

کلوت‌های ایران بزرگترین عارضه دنیا هستند و در آنجا هیچ گیاهی نمی‌روید و اساساً هیچ موجود زنده ای وجود ندارد. در شهر کلوت‌ها حتی باکتری‌ها حق حیات ندارند. آنجا شهری پر از ساختمان‌های کوتاه و بلند است. کلوت‌ها در اثر فرسایش آبی و بادی طی هزاران سال شکل گرفته اند.

دراین شهر کسی زندگی نمی‌کند و هر چه هست سراسر سکوت و آرامش است. کلوت ساختاری است از حرکت باد در دل نرم خاک کویر که در طول سالیان سال شکل گرفته است.

نم باران اگر بر تن خشک کویر ببارد، خاک های تل شده گرد سنگی را بر هم استوار کرده و سازه ای را به وجود آورده که گویی بنایی خشتی از تمدنی متعلق به ما قبل تاریخ است.

کلوتها سرزمینی سوزان و عاری از هرگونه حیات و با گرمایی در حدود 70 در جه سانتیگراد بالای سفر هستند. در این مکان‌ها به علت گرمای شدید باکتری‌ها نمی توانند زندگی کنند.

مجموعه کلوتها از 43 کیلومتری شهرستان شهداد در استان کرمان آغاز می شوند و در دل کویر امتداد می یابند و به دلیل دمای بالای کویر هیچ موجود زنده ای در اطراف کلوت‌ها وجود ندارد و حیاط نباتی و حیوانی در این قسمت از کره خاکی محو می شود.

کلوت‌ها که رقص باد در کویر آنان را به وجود آورده در دنیا بی نظیر هستند و شهرتی جهانی دارند و شاید از معدود سازه‌های بی نظیر طبیعت باشند که انسان در ساخت آنها هیچ تاثیری نداشته و به دلیل وجود فرسایش دائمی همچنان در حال تغییر و تحول هستند.

گودترین نقطه ایران با ۵۶ متر ارتفاع از سطح دریا در این کلوتها قرار دارد. کلوتهای شهداد یک عارضه طبیعی، بکر، زیبا و دیدنی می‌باشند که در اثر عوامل فرسایش طی سالیان دراز شکل گرفته و یک شهر افسانه ای را در دل دشت لوت بنا کرده که با گذر از دل این شهر کلوخی به رغم زیبایی‌های بکر طبیعی، وحشتی زیبا را در نگاه و دل هر رهگذری به تصویر می‌کشد.

در داخل این کلوتها و در فاصله ۲۰ کیلومتری آن منطقه ای عجیب تر به نام گندم بریان وجود دارد که طول این منطقه ۴۸ و عرض آن ۱۰ کیلومتر و مساحت تقریبی آن ۴۸۰ کیلومتر مربع می باشد. سطح این منطقه از گدازه‌های آتشفشانی سیاه رنگ پوشانده شده و رنگ تیره آن حرارت تابش خورشید را بیش از حد معمول جذب می کند.

پروفسور پرویز کردوانی بیابان شناس معروف و استاد دانشگاه‌های تهران اعتقاد دارد کویر شهداد زیباترین کویر دنیا است .وی این نقطه از کویر را که دمای آن در تابستان به 100 درجه سانتیگراد می رسد به عنوان گرم ترین نقطه کره زمین اعلام کرده است.

وی معتقد است بیابان دشت لوت شهداد عجایب و شگفتی‌هایی دارد که مردم ایران آنها را نشناخته‌اند و در هیچ جای دنیا چنین کلوت‌های زیبایی وجود ندارد.

+ نوشته شده در دوشنبه ۹ مرداد ۱۳۹۱ ساعت 2:23 PM توسط  | 2 نظر

مشاهده تمام زلزله‌های دنیا با یک کلیک؛ نقشه‌ 203 هزار زلزله در 144 سال

محیط زیست > فجایع  - همشهری آنلاین:
برای یافتن امن‌ترین نقطه بر روی زمین بد نیست نگاهی به این نقشه بیاندازید،‌زیرا می‌توانید بر روی آن هر نقطه‌ای از زمین که طی 114 سال گذشته در آن زلزله رخ داده است را بیابید.

در این نقشه هر نقطه‌ای از زمین که از سال 1898 تا به امروز در آن زمین‌لرزهرخ داده نمایش داده شده است. بر اساس این نقشه حاشیه اقیانوس آرام خطرناک‌ترین بخش از کره زمین است. این نقشه به طور کلی از 203 هزار و 186 درسرتاسر جهان تشکیل شده که هر یک نشان‌دهنده منطقه وقوع زمین لرزه هستند.

این نقشه که مملو از نقطه‌های درخشان و نئونی است،‌ در واقع پروژه جنبی مهندس نقشه‌کشی به نام جان نلسون بوده‌است که حین ساخت نرم‌افزاری به نام IDV Solutions که برای مصور سازی اطلاعات به کار گرفته می‌شود ساخته شده است.

نلسون برای آزمودن نرم‌افزارش اطلاعات مربوط به تمامی زمین‌لرزه‌هایی که از سال 1898 تا به امروز بر روی زمین رخ داده‌اند را بر اساس شدت زمین لرزه‌ها دسته‌بندی کرد و آنها را بر روی نقشه توزیع کرد.

در میان زمین‌لرزه‌هایی که بر روی نقشه مشخص شده‌اند،‌زمین لرزه بزرگ سان‌فرانسیسکو که جان سه هزار انسان را گرفت و همچنین زمین لرزه کرایس‌چرچ نیوزیلند که 185 کشته به جا گذاشت نیز وجود دارند.

وی در کنار این نقشه،‌نقشه‌ای از مسیر گردباد‌های 6 دهه گذشته آمریکا بر اساس مقیاس فوجیتا که توفان‌ها و گردبادها را بر اساس میزان آسیب‌های وارد شده به ساختمان‌ها می‌سنجد، ارائه کرده است. در این نقشه از اطلاعات دولت آمریکا درباره گردبادهای رخ داده در این کشور از سال 1950 تا 2011 استفاده شده‌است.

وی قصد دارد این نقشه را به گونه‌ای تعاملی سازد که کاربران بتوانند اطلاعات را بر اساس شدت وقوع پدیده،‌ سال وقوع،‌ موقعیت،‌ فصل و دیگر موارد فیلتر‌سازی کنند.

+ نوشته شده در پنجشنبه ۲۲ تیر ۱۳۹۱ ساعت 11:4 PM توسط  | نظر بدهيد

نقش‌هایی بدیع و زیبا از جشنواره شگفت‌انگیز شترها

سفر > دیدنی‌ها  - همشهری آنلاین - هلن صدیق بنای: 
شترهای کویرنورد در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر وارد دنیای هنر مدل مو شدند...

در سراسر کشورهای چون هند، پاکستان و همچنین کشورهای خاورمیانه، "شتر" به عنوانموجودی  بومی وصحرایی، شناخته شده است. شتر یک حیوان بیابان گرد، با توانی بسیار بالا است.

شتر نقشی باور نکردنی در فرهنگ، اقتصاد، خوراک و سرگرمی مردم این سرزمین‌ها دارد. این موجود؛ پر کار، پر تحمل (استفاده برای باربری، مسافربری با حداقل آب و علوفه) و پر فایده (استفاده از شیر، گوشت و پوست و...) استو  همیشه همراه و یار انسان‌های بومی منطقه در بیابان‌های داغ و بی آب و علف بوده و هست. شتر در جنگ‌ها، مسابقات، تفریحات و حتی بقای زندگی آن‌ها نقشی اساسی ایفا کرده است.

شتر با توان ذاتی  و مکانیزم بدنی خدا دادی، می‌تواند در گرم‌ترین آب و هوا، و محیط ‌هایی چون کویر، به مدت طولانی (حدود 14 روز بدون آب و غذا)  به فعالیت‌های باربری، مسافربری و سایر کارهای مورد نیاز انسان بومی  بپردازد و در چنین شرایطی  زنده بماند و  زندگی بخشد.

نقش‌ها بسیار ظریف و زیبا هستند...با این وجود آرزو می‌کنم این حیوان اذیت نشده باشد.

در میدان جشنواره

این موجود، سر سخت با وجود تمام خدماتی که به انسان می‌دهد، این بار با کاربرد و بهره‌ای دیگر از صحرای بایکانر در راجستان - هندوستان و صحرای گلستان در پاکستان و صحرای پیجینت در ابوظبی سر در آورده است.

 روز جهانی شتر، بیست و دوم ماه  ژوئن که یکی از گرم‌ترین و بلند ترین روزهای سال است، انتخاب شده و هرساله جشن گرفته می‌شود.

این جشنواره؛ هنر شگفت‌انگیز هنرمندان گمنام این سرزمین‌ها را در طراحی، نقش پردازی و کوتاه کردن مو‌های بدن شتر‌ها به نمایش می‌گذارد که گفته می‌شود حدود سه سال به طول می‌انجامد. دوسال برای بلند شدن موها  و یک سال برای آرایش و نقش زدن بر آن‌ها بر اساس الگو‌های سنتی و...

نقش‌های مختلف ساده و زیبا بر روی گردن و کوهان این شتر

شتر با نقش سیمرغ به همراه ساربانش

طرح‌ها و نقش‌ها در این جشنواره به مسابقه گذاشته می‌شود وبهترین و زیباترین نقش  جایزه دارد.

 می‌گویند؛ جشنواره شتر یکی از زیباترین و تماشایی‌ترین جشنواره‌ها است. این جشنواره سابقه چندان طولانی ندارد و برای راه‌اندازی چنین مراسمی نیاز به صرف زمان زیاد، تلاش سخت و ساربانان بسیار است تا شتر‌ها را برای چنین مراسمی آماده کنند.

هنر طراحی و مدل کوتاه کردن موی شتر با الگو‌های ییچیده، ظریف و خوش نقش، واقعا زیبا و بی‌نظیر است. این هنر در حال حاضر جزئی از فرهنگ گله داری در این کشورها شده است.

تصاویر موجود بخشی از این زیبایی‌ها را به نمایش می‌گذارند. این تصاویر توسط اوزاکب یاسو به کادر در آمده‌اند

جغرافیا

از روزی که انسان به زمین قدم نهاده است به محیطی وارد شده اشت که موضوع اصلی علم جغرافیاست.

تأثیر گرمای جهانی بر زنجیره غذایی قطب جنوب

محیط زیست > گرمایش جهانی- گروهی از کارشناسان محیط‌زیست‌ که مطالعات دامنه‌داری روی پدیده گرمای جهانی صورت داده‌اند می‌گویند این پدیده به‌شدت بر زنجیره غذایی جانوران ساکن قطب جنوب تأثیر‌گذار است.

به گزارش ایسنا به نقل از پایگاه اینترنتی مونگابی، نتایج این مطالعه که در نشریه «پلاس وان» منتشر شده نشان می‌دهد که گرمای جهانی سبب کاهش جدی جمعیت نوعی از سخت‌پوستان شبه‌‌میگو موسوم به کریل‌های جنوبگان می‌شود. کریل‌های جنوبگان در واقع به‌گونه‌ای از کریل‌ها با نام علمی Euphausia superba اطلاق می‌شود. این جانور از خانواده سخت‌پوستان به شمار می‌رود و در زنجیره غذایی قطب جنوب قرار دارد. کارشناسان محیط‌زیست پیش‌بینی می‌کنند که کریل‌ها به‌زودی 20درصد از وسعت زیستگاه خود یعنی چیزی معادل 1/2 میلیون کیلومترمربع را از دست خواهند داد.

سیمئن هیل، سرپرست اصلی این گروه مطالعاتی دراین‌باره گفت: کریل‌های جنوبگان، یکی از مهم‌ترین منابع غذایی برای بسیاری از جانوران ساکن اقیانوس منجمد جنوبی هستند و بسیاری از شکارچیان آبزی به‌طور مستقیم برای ادامه حیات به این جانور وابسته‌اند. به‌عنوان مثال کریل‌های جنوبگان 85درصد از حجم رژیم غذایی فوک‌های خزدار و 76درصد از رژیم غذایی مرغابی دریایی سرخاکستری را در فصل جفت‌گیری تشکیل می‌دهد.

+ نوشته شده در جمعه ۱۸ بهمن ۱۳۹۲ ساعت 11:36 PM توسط  | نظر بدهيد

یخچالی در آینه

محیط زیست > منابع‌طبیعی- همشهری آنلاین:
این یخچال بسیار قدیمی به نام "یخچال شلدون" از به درون خلیج "رایدر" در ساحل جنوب شرقی جزیره آلدلاید در قاره جنوبگان جریان می‌یابد.

آب‌های آرام و آینه‌گون این خلیج این یخچال عظیم را بازتاب می‌دهد و این تصویر فوق‌العاده را ایجاد می‌کند.

این یخچال در سال 1977 به نام "ارنست بی شلدون، پژوهشگر هواشناسی  در "بررسی جنوبگان بریتانیا"، نامیده شد. پیش از آن، آن را "یخچال کرامبلس" می‌نامیدند

+ نوشته شده در جمعه ۱۸ بهمن ۱۳۹۲ ساعت 11:33 PM توسط  | نظر بدهيد

سردترین جای زمین کجاست؟

آب و هوا > جهان- همشهری آنلاین:
آنتراکتیکا (جنوبگان) باری دیگر به عنوان سرد‌ترین نقطه زمین انتخاب شد و درجه حرارت ۱۳۵.۸ فارنهایتی این منطقه برای سیاره زمین رکورد سرمای جدیدی به شمار می‌رود.

براساس گزارش NBC، دانشمندان می‌گویند سرمای 135.8 درجه فارنهایت یا 93.2 درجه سلسیوس زیر سفر به حدی شدید است که حتی به سختی می‌تواند در آن هوا تنفس کرد.

بازبینی تصاویر ماهواره‌ای ناسا نشان داد که زمین رکوردی جدید را در سردترین درجه حرارت به ثبت رسانده‌است. این رکورد جدید در آگوست 2010 و با منفی 135.8 درجه فارنهایت به ثبت رسید اما در 31 جولای سال جاری درجه هوا به این رکورد نزدیک شده و به 135.3 درجه فارنهایت رسید.

رکورد سابق که در سال 1983 و در ایستگاه وستوک روسها در آنتراکتیکا به ثبت رسیده‌بود 128.6 درجه فارنهایت زیر صفر بوده است. به گفته دانشمندان رکورد جدید 50 درجه سردتر از تمامی رکورد‌هایی است که تاکنون در آلاسکا،‌سیبری و حتی داکوتای شمالی به ثبت رسیده‌است.

با این‌همه این رکورد جدید در کتاب رکورد‌های گینش به ثبت نخواهد رسید زیرا این درجه‌های حرارت توسط ماهواره‌ها اندازه‌گیری شده‌اند نا به استفاده از حرارت‌سنج‌های زمینی. به گفته دانشمندان در چنین درجه حرارتی انسان تنها سه دقیقه می‌تواند دوام بیاورد. محققانی که در این منطقه به مطالعه مشغولند نیز عموما با استفاده از لوله‌های مخصوص تنفسی تنفس می‌کنند.

+ نوشته شده در جمعه ۱۸ بهمن ۱۳۹۲ ساعت 11:32 PM توسط  | نظر بدهيد

هنرنمایی دودی اتنا؛ فعالترین آتشفشان اروپا

محیط زیست > زیست‌بوم- همشهری آنلاین:
آتشفشان همیشه خشمگین اتنا حلقه دودهای هنرمندانه ای را به میان آسمان آبی سیسیل می دمد.

براساس گزارش میل آنلاین، این آتشفشان در 11 نوامبر سال جاری آغاز به فوران کرد و از آن زمان به بعد چندین انفجار در آن رخ داده است، علاوه بر آن چندین حلقه دود نیز بارها و بارها از دهانه آن خارج شده است.

دانشمندان کاملا اطمینان ندارند که آتشفشان بتواند چنین حلقه دودهای کاملی را از دهانه خود خارج کند اما عده ای بر این باورند جریانهای مدور باد می تواند به ایجاد چنین حلقه هایی کمک کند.

وسعت برخی از این حلقه های دود به صدها فوت می رسد. تام فایفر آتشفشان شناس آلمانی می گوید دهها حلقه دود توسط جریانهای شدید باد به سوی شرق دمیده شده اند. وی بر این باور است دلیل ایجاد حلقه های دود سیگار مانند در دهانه اتنا، فورانهای شدیدی است که ساختار وزش باد را به ساختاری حلقوی تغییر داده و همین موضوع به ایجاد حلقه هایی از دود در دهانه اتنا کمک کرده است.

این اولین باری نیست که اتنا با ساخت حلقه دودهایی زیبا توجه همه را به خود جلب کرده است بلکه از دهه 1970 تا به حال، این رفتار آتشفشان اتنا توجه بسیاری به خصوص عکاسان را به خود جلب کرده است.آتشفشان اتنا مرتفع ترین و فعال ترین آتشفشان در اروپا است که در مرز جغرافیایی میان صفحه اروپا و آفریقا واقع شده است.

+ نوشته شده در یکشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۲ ساعت 11:56 PM توسط  | يک نظر

۳ تن زباله، میراث گردشگران برای ۵۴ غار

محیط زیست > آلودگی- همشهری آنلاین:
غارهای کشور در روز غار پاک همچون سال‌های گذشته میزبان صدها غارنوردی بودند که برای خارج کردن زباله‌ها گرد هم آمده‌ بودند. در این روز، پاکسازی ۵۴ غار انجام و در نهایت ۳ تن زباله از غارها خارج شد.

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی - گردشگری، "جواد نظام دوست" رئیس انجمن غارنوردان ایران گفت: "به همت انجمن غارنوردان ایران و برخی سازمان‌های ذیربط همچون سازمان محیط زیست توانستیم به مناسبت روز غار پاک، 54 غار را پاکسازی کنیم که در نهایت شاهد خروج 3 تن زباله از این غارها بودیم.

از غار سراب همدان 700 کیلو زباله و از غار پراو نیز حدود 600 کیلو زباله خارج شد که از این دو غار می‌توان به عنوان غارهایی نام برد که بیش‌ترین زباله از آن‌ها خارج شده ‌است.

به گزارش CHN، هر چند به دلیل سختی کار در غار پراو، خارج کردن زباله‌های نیم قرنی این غار به دور دوم کشیده شد اما به گفته رییس انجمن غارنوردان ایران، از آنجایی که ورود و خروج و صعود به غار پراو و چاه‌های متعدد آن بسیار دشوار است، دور دوم خروج زباله از این غار موفقیت‌آمیز نبود و غارنوردان موفق شدند که زباله‌ها را از ته چاه 26 به چاه 19 بیاورند. این زباله‌ها در گونی بسته‌بندی شده‌اند."

او آغاز فصل بارش باران را یکی از دلایل این امر عنوان کرد و یادآور شد: "باید پاکسازی غار پراو در فصل کم بارش انجام شود. با توجه به آن که کار آغاز شده‌ است و غارنوردان علاقه‌مندی خود را اعلام کرده‌اند امید است در سال آینده با همکاری و همیاری مسئولان امر بتوانیم این کار را به پایان برسانیم."

به گفته نظام دوست، طی این پاکسازی از غار قوری قلعه و اطراف آن 115 کیلو زباله خارج شد. همچنین 7 غار در استان خراسان شمالی به طور همزمان پاک شدند که 200 کیلو زباله از آنها خارج شد.

+ نوشته شده در یکشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۲ ساعت 11:54 PM توسط  | نظر بدهيد

وال در دریای یخ‌زده

محیط زیست > حیوانات- همشهری آنلاین:
یک عکاس تصویری از وال شکوهمند باله‌پشتی جنوبگان را که به درون آب یخ‌زده فرو می‌رود، ثبت کرده است.این وال برای زندگی دائم در آب‌های منجمد تطبیق پیدا کرده است.

وال باله‌پشتی جنوبگان (با نام علمی (Balaenoptera bonaerensis) برای زندگی دائم در آب‌های منجمد تطبیق پیدا کرده است و در حین زمستان‌های تاریک و سرد قطب جنوبگان مهاجرت نمی‌کند.

• آشنایی با وال کوهان دار

وال‌های باله‌پشتی جنوبگان که به طور معمول در همه اقیانوس‌های نیمکره‌ جنوبی زندگی می‌کنند، اغلب اوقات را در زیر سطح آب می‌گذرانند، و تنها برای نفس کشیدن از سوراخ‌های نادری که دریای یخزده جنوبگان وجود دارد، بالا می‌آیند.

+ نوشته شده در یکشنبه ۱۰ شهریور ۱۳۹۲ ساعت 9:55 PM توسط  | 2 نظر

پنجه‌های پلاستیک برگلوی طبیعت ایران

محیط زیست > آلودگی- جعفر آسیابان:
در اواخر دهه۴۰ شمسی کمی پس از آنکه پیراهن‌های نایلونی موسوم به «بشور و بپوش» با اقبال وسیع جامعه ما روبه‌رو شده بود، کیسه‌های نایلونی هم در کنار انواع اشیای پلاستیکی که آمده بودند زندگی ما را تسخیر کنند، اعلام موجودیت کردند.

کیسه‌های نایلونی به دلیل سهولتی که برای جا‌دادن و حمل انواع کالاها در خریدهای روزانه برای خریداران ایجاد می‌کردند خیلی زود مورد توجه واقع شدند. کم‌کم مغازه‌داران با خرید انبوه این کیسه‌ها، عادت کردند حتی یک قلم کالا را در یک کیسه نایلونی به دست مشتری بدهند. این خوشامدگویی‌ها، اما پیامدهای سهمگین و خطرناکی برای طبیعت ایران داشت. کمتر از 2دهه، کیسه‌های نایلونی، پهنه‌های وسیعی از طبیعت زیبای ایران را اشغال کردند و جانشین چشم‌اندازهای زیبای طبیعی در دو سوی جاده‌ها شدند. به زودی بطری‌های پلاستیکی نوشابه‌ها هم بر این لشکر عظیم آلاینده اضافه شدند و توسط کوهپیمایان و گردشگران تا اوج قله‌ها و ژرفای دره‌ها و آبکند‌ها نفوذ کردند. تنها در دامنه کوه‌های شمال تهران تا کمرکش توچال می‌توان هزاران بطری پلاستیکی را در جای جای طبیعت دید! چه باید کرد تا این آلاینده‌ عظیم و مخرب کم‌کم از عرصه طبیعت و محیط‌زیست ایران پا پس بکشد؟! نوشته حاضر همین بحث را پی گرفته است.

جعفر آسیابان

21تیرماه امسال هم علاقه‌مندان به حفظ محیط‌زیست چه از طریق مطبوعات و چه فضای مجازی کوشیدند مردم را به جایگزین‌کردن کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های نایلونی که از آلایندگان طبیعت زیبای ایران است تشویق کنند؛ هرچند به دلیل ناآشنایی جامعه ما با مضرات رها کردن کیسه‌ها و بطری‌های پلاستیکی در طبیعت، این قبیل تلاش‌ها و فراخوان‌ها، بیشتر به صورت نمادین جریان می‌یابد و آرام‌آرام به رواج فرهنگ بهینه‌سازی مصرف به ویژه کاهش استفاده از کیسه‌های نایلونی هنگام خرید کمک می‌کند. کیسه‌های نایلونی از اواخر دهه40 به مرور وارد زندگی شهروندان شدند و به دورترین روستاهای ایران هم راه یافتند.

استقبال از این کیسه‌ها در آغاز بسیار شدید بود؛ درست مثل رواج لباس‌های نایلونی موسوم به «بشور و بپوش» در اواسط دهه40 شمسی که همه‌گیر شده بود. آنها که در جست‌وجوی راحتی برای حمل کالاهای خریداری شده بودند، به تدریج کیسه‌های پارچه‌ای و حتی زنبیل‌های چوبی و سپس سبدهای پلاستیکی را کنار گذاشتند، چون فروشندگان با تحویل کالا در کیسه‌های نایلونی کار آنها را آسان کرده بودند.

به زودی این کیسه‌ها، مثل پرندگان پرگشودند و بر فراز جاده‌های ایران به پرواز درآمدند. مسافرانی که هنگام سفر با اتوبوس یا قطار، از چشم‌اندازهای زیبای طبیعت در دو سوی جاده‌ها محظوظ می‌شدند، تنها، شبکه‌هایی در هم تنیده ازکیسه‌های پلاستیکی بدمنظره را می‌دیدند که روی بوته‌های خشکیده گیاهان یا حتی بر فراز درختان جا خوش کرده بودند!

به این ترتیب کیسه نایلونی که در آغاز ورود به عرصه زندگی شهرنشینان به خوبی استقبال شده بود، کم‌کم مثل بختک، بخش‌های وسیعی از گذرگاه‌های شهری، نهرها و باغچه‌ها و پهنه‌های طبیعت ایران را اشغال کردند. اما هنوز تا برآمدن ظروف پلاستیکی به‌مثابه غول آلاینده محیط‌زیست ایران از چراغ جادوی مصرف، زمان باقی بود و تقریبا در اواخر دهه60 و اوایل دهه70 شمسی با عرضه نوشابه‌ها در بطری‌های پلاستیکی در اندازه‌های مختلف این اتفاق رخ داد و بطری‌های پلاستیکی نوشابه خانواده، تا دورترین دره‌ها و آبکندها را اشغال کرد!

شاید زمانی که مردم با راه یافتن کیسه‌های نایلونی به زندگی‌شان هنوز نمی‌دانستند که این وسیله به ظاهر رفاهی که جانشین پاکت‌های کاغذی سابق و زنبیل و سبد شده بود، چه نقشی در تخریب محیط‌زیست و نابودی خاک حاصلخیز دارد.

وقتی یک کیسه نایلونی مثلا در یک زمین کشاورزی قرار می‌گیرد و به عمق خاک می‌رود، حداقل 400 سال طول می‌کشد تا تجزیه و جذب خاک شود و در نتیجه انبوهی از کیسه‌ها و اشیای نایلونی می‌توانند ارتباط حساس و ظریف ارگانیک‌ خاک را بر هم بزنند و زندگی میکروارگانیک‌ها را به خطر بیندازند. از سوی دیگر کیسه‌های نایلونی در دوسوی جاده‌ها تنها اغتشاش بصری ایجاد نمی‌کنندبلکه با پوشاندن روی گیاه یا سطح خاک مانع از تنفس آنها می‌شوند و گاهی هم بسته به زاویه‌ای که در مسیر تابش نور خورشید ایجاد می‌کنند، باعث بروز آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها می‌شوند.

کارشناسان تغذیه بارها اعلام کرده‌اند که قرار دادن مواد غذایی در کیسه‌ها یا بطری‌های پلاستیکی چه در دمای بالا و چه زیر صفر، خطر سرطانزایی دارد. به عنوان مثال گذاشتن نان داغ در کیسه‌های نایلونی، کاری که تعداد زیادی از نانوایی‌ها انجام می‌دهند، خطر سرطانزایی را تشدید می‌کند. باید نظارت دقیق‌تری اعمال شود تا نانواها پس از کاهش دمای نان، آن را در کیسه پلاستیکی قرار بدهند.

این کارشناسان هشدار داده‌اند که قرار دادن سبزی در کیسه‌ نایلونی و در فریزر، ضمن ایجاد تغییر در ترکیبات آن، می‌تواند خطراتی را متوجه سلامتی انسان کند. در نخستین گام همه ما بهتر است حداقل موقع خرید نان، کیسه پارچه‌ای همراه داشته باشیم و از گذاشتن نان داغ در کیسه نایلونی بپرهیزیم. نان در کیسه‌ پارچه‌ای به مرور دمایش را از دست می‌دهد و در نتیجه خمیر نمی‌شود و همچنین از خطر سرطانزایی دور می‌ماند. تولید کیسه‌های مقاوم از جنس کاغذ با دوام کیسه‌های پلاستیکی، امیدهای زیادی را برای جایگزینی این کیسه‌ها با محصولات پلاستیکی به وجود آورده و بهتر است دولت به سرمایه‌گذاری در جهت تولید کیسه‌های پارچه‌ای دسته‌دار و عرضه ارزان این محصول برای جایگزینی با کیسه‌های نایلونی کمک کند تا طبیعت و محیط‌زیست ایران بتواند فارغ از آوار سنگین کیسه‌ها و بطری‌های پلاستیکی نفسی تازه کند.

همچنین به موجب مصوبه قانونی می‌توان تمامی تولیدکنندگان نوشابه‌های رایج را در کشور موظف به استفاده از بطری‌های پلاستیکی قابل بازیافت کرد به‌صورتی که مردم تشویق شوند با جمع‌آوری و فروش این بطری‌ها مبلغی دریافت کنند. اگر از همین امروز برای چنین کاری اقدام نشود، خطر بیشتری به علت وفور و پراکندگی این بطری‌ها در طبیعت ایران، متوجه محیط‌زیست مملکت ما خواهد شد.

سیر تاریخی

از دهه ۱۹۳۰ میلادی در آمریکا و انگستان، نفوذ تفکراتفلسفی در مطالعات جغرافی‌دانان آغاز شد. از این دهه تا دهه ۱۹۶۰ میلادی؛ مباحث فلسفی بیشتر در زمینه‌هایی از علم جغرافیا، چون: طبیعت، چشم‌انداز و روابط جغرافیا با سایر علم می‌پرداختند؛ که نمونهٔ کامل آن کتاب «ماهیت جغرافیا» از ریچارد هارتشورن است.

مکتب علم فضایی در دهه ۱۹۵۰ آغاز گشت؛ ولی تأثیرات بیشتر این مکتب از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. به دنبال تأثیرات آن؛ در سال ۱۹۶۹ میلادی، دیوید هاروی اثر معروف خود؛ یعنی «تبیین در جغرافیا» را با تأثیرپذیری از جریان‌ها وروش‌شناسی‌های مکتب جغرافیا به منزله علم فضایی (علم فضایی) تدوین کرد.

دیوید هاروی از ۱۹۷۰ میلادی به بعد؛ در فلسفه و روش‌شناسی به یک نوع هم‌پوشی میان رادیکالیسم،اثبات‌گرایی منطقی و پدیدارشناسی معتقد شد.

در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی؛ سهم جغرافیا در حل مسائل روزمرهٔاجتماعی و اقتصادی اعتبار علمی بیشتری می‌یابد؛ و با ظهور ایده‌آلیسم، رئالیسم و آرمان‌شهر مارکس؛ هر جغرافی‌دان تحت تأثیر مکتبی خاص قرارگرفت؛ و جغرافیا به شکل علم تفکربرانگیز نسبت به شیوهٔ زندگی گروه‌های انسانی تبدیل شد؛ البته در دهه ۱۹۸۰، جغرافیا جهت‌گیری‌هایی به سمت تحلیل واقعیت‌ها نیز پیدا کرد.

تاریخچهٔ جغرافیا

نقشهٔ جهان باز ساختهٔ بتلمیوس از جغرافیای بتملیوسی در سدهٔ هشتم/نهم خورشیدی

این اندیشه از آناکسیماندر(۱۲۳۱/۳۲ – ۱۱۶۶/۶۷ سال پیش از هجرت)، که واپسین نویسندگان یونانی به بنیان‌گذار واقعی جغرافیا مطرحش نمودند-، از طریق پاره‌ای از بازگویی‌های جانشینان او به ما رسیده‌است. آناکسیماندر را به نوآوری شاخص‌ها (ابزار ساده و کارآمد یونانی کهاندازه‌گیری اولیه از عرض جغرافیایی را انجام داد) می‌شناسند. تالس و آناکسیماندر هم‌چنین به پیش‌گوییگرفت‌ها معروف اند. شالودهٔ جغرافیا را می‌توان درفرهنگ‌های دیرینه، از قبیل چین باستان، سده‌های میانه و دوران باستان ردیابی کرد. یونانیان نخستین بار جغرافیا را با هر دو سرفصل هنر و دانش یافته‌بودند و این را بانقشه‌نگاری، فلسفه، ادبیات و ریاضیات به دست آورده‌اند. بحث‌های گرمی در بارهٔ این که نخستین بار کی داوی کرد که زمین گرد می‌باشد، هست؛ که به اعتبار یا مراجعه بهپارمنیدس، فیثاغورث یا اناکساغورث می‌شود گفت هر کدامشان با بهره‌گیری از توضیح گرفت‌ها توانست ثابت کند که زمین گرد است. با این وجود، او همانند بسیاری از معاصرانش بازهم باور داشت که زمین یک لوح هموار است. یکی از نخستین برآوردهایی که شعاع زمین را تخمین می‌زند را اراتوستن به جا هشتهاست.

نخستین سامانهٔ خیلی دقیق خطوط دستگاه مختصات جغرافیایی به هیپارخوس (ابرخس) منسوب است. او دستگاه مبنای شصت‌تایی را به کار بست که از ریاضیات بابلی برگرفته شده‌بود. وی مدارها و نصف النهارها را به °۳۶۰، و هر درجه به '۶۰ تقسیم‌بندی کرد. او برای اندازه‌گیری طول جغرافیایی در محل‌های مختلف روی زمین، پیش‌نهاد کرد از گرفت‌ها برای تعیین اختلاف زمانی نسبی استفاده کنند. نقشه‌کشی گستردهٔ رومیان به خاطر کاوش‌هایشان در زمین‌های جدید، بعدها سطح بالای اطلاعاتی‌ای را برای بتلمیوس به منظور ساخت اطلس‌های مو شکافانه گرد هم آورد. وی با استفاده از دستگاه شبکه‌ای روی نقشه‌هایش و اتخاذ طول ۹۰/۹۲ کیلومتر به ازای هر درجه، کار هیپارکوس را پیش‌برد.

جغرافیا در ایران باستان

سنگ‌نبشته بیستون

از بررسی و تحقیق ایرانیان قدیم در جغرافیا اطلاع زیادی در دست نداریم. دیرین‌ترین سندی که در این باره موجود است قسمت‌های بازمانده اوستا است که در پاره‌ای از بخش‌های آن اشاره‌هایی به وضع یا نام برخی سرزمین‌ها و دریاها و کوه‌ها و رودها رفته و در فرگرد یکم کتابوندیداد از شانزده کشور آفریدهٔ اهورامزدا سخن به میان آمده‌است، ولی چون قسمت‌های علمی اوستا از میان رفته‌است در این باره بیش از این اطلاعی به دست نمی‌آید. پس از آن در سنگ نبشتهٔ بغستان (بیستون) به نام کشورهایی که داریوش می‌گوید بر آن‌ها فرمان‌روایی داشته‌ام برمی‌خوریم و از همین قبیل اطلاعات مختصر و جزئی در برخی از نوشته‌های یونانیان نیز مشاهده می‌شود. از روزگار ساسانیان نیز علاوه بر آنچه جسته‌گریخته در ضمن بعضی از کتب آن دوران آمده و به دست ما رسیده ‚ کتاب مستقل شهرستان‌های ایرانشهر که در آن نام و شرح مختصر شهرهای ایران و برخی از روایات افسانه‌ای دربارهٔ آن‌ها آمده، در دست است و به فارسی نیز ترجمه شده‌است.

جغرافیا در تمدن اسلامی

نقشه جهان ابن وردی، رونوشتی از نسخهٔ خطی سدهٔ دهم یا یازدهم خورشیدی

در خلال سده‌های میانه، سرنگونی فرمان‌روایی روم به تغییر درروند تکامل جغرافیای از اروپا به جهان اسلامانجامید. جغرافی‌دانان مسلمان مانند شریف ادریسینقشه‌های مبسوط جهان (از قبیل کتاب‌الرجاری) را درست کردند، در حالی که جغرافی‌دانان دیگر مانند یاقوت حموی،ابوریحان بیرونی، ابن بطوطه و ابن خلدون حساب دقیقی از سفرهایشان و جغرافیای مناطقی که دیده بودند، دست و پا کردند. محمود کاشغری جغرافی‌دان ترک، نقشهٔ جهان را بر پایهٔ یک زبان کشید، و بعد از او پیری رئیس این کار را انجام داد (نقشهٔ پیری رئیس). افزون بر این، دانشمندان مسلمان کارهای پیش از رومیان و یونانی‌ها را ترجمه و تفسیر نمودند، و بیت الحکمه را به این منظور در بغداد راه انداختند. ابو زید بلخی دانشمند ایرانی، در آغاز از نقشه‌برداری زمینی در بغداد، مدرسهٔ بلخ را درون بلخ بنیان نهاد. «سهراب» جغرافی‌دان مسلمان در میانه‌های سدهٔ چهارم خورشیدی، سرگرم کتابی بود دربارهٔ مختصات جغرافیایی، حاوی دستورالعمل برای ساخت نقشهٔ مستطیلی جهان، با طرح نمایش تصویر استوانه‌های هم‌فاصله. در اواخر سدهٔ چهارم و اوایل سدهٔ پنجم خورشیدی، ابن سینا علل زمین‌شناختی کوه‌ها را در کتابشفا (۴۰۵/۶ خورشیدی) برانگاشت.

ابوریحان بیرونیویرایش

ابوریحان بیرونی (۳۵۲–۴۲۷ خورشیدی) نخستین بار طرح نمایش تصویرِ هم‌سمتِ (سمت در برابر ارتفاع در دستگاه نجومی) دارای مسافت مساوی قطبی را از کره آسمان شرح داد. هنگامی که پای نقشه‌برداری شهرها و اندازه‌گیری فواصل میانشان وسط می‌آمد، او به عنوان ماهرترین فرد شناخته‌شده‌بود که در شهرهای بسیاری در خاور میانه وشبه‌قارهٔ هند این کار را انجام داده‌بود. وی هم‌چنین به هنگام اندازه‌گیری ارتفاع کوه‌ها، ژرفای دره‌ها و پهنای افقفنون مشابه را گسترش بخشید، و موضوع جغرافیای انسانی و سکنه‌پذیری سیارهٔ زمین را مطرح نمود. وی مسکونی بودن تقریباً یک چهارم از سطح زمین برای بشر را برانگاشت؛ هم‌چنین عرض جغرافیایی کاث (کاج، کاظ یا کات، از شهرهای دیرینهٔ در خوارزم) را با استفاده از بیشینهٔ بلندای خورشید محاسبه کرد، و معادله‌های پیچیدهٔ زمین‌سنجشی را به منظور محاسبهٔ دقیق محیط زمین واگشود، که به اندازه‌های امروزین محیط زمین خیلی نزدیک بود. او شعاع زمین را ۶۳۳۹٬۹ کیلومتر برآورد که تنها ۸/۱۶ کیلومتر کمتر از مقدار کنونی ۶۳۵۶٬۷ کیلومتر می‌باشد. در مقایسه با پیشینیانی که محیط زمین را بانشانه‌روی هم‌زمان خورشید از دو محل مختلف اندازه گرفتند، بیرونی روش تازه‌ای را بر پا کرد که با استفادهٔ محاسبات مثلثاتی بر پایهٔ زاویهٔ میان یک دشت و بر فراز کوه بود -که اندازه‌گیری‌های دقیق‌تری از محیط زمین را نتیجه داد- و انجام این کار را با یک شخص برای اندازه‌گیری از یک موقعیت انجام‌پذیر ساخت. او هم‌چنین بررسی‌ای از طرح نمایش تصویر نقشه، نقشه‌نگاری، منتشر کرد که شامل روشی برای نمایش نیم‌کره در صفحه بود.

جرجی زیدان در تاریخ تمدن اسلام ذیل جغرافیا می‌آورد: «لفظ جغرافی می‌رساند که این علم را عرب وضع نکرده اما چون جغرافی به تاریخ مربوط است و چون عرب‌ها به واسطهٔ مقتضیات شریعت اسلام پیش از ترجمهٔ جغرافی بهزبان عربی کتاب‌هایی در توصیف راه‌ها و شهرها نگاشته‌اند، لذا در این‌جا از جغرافی اسلامی هم اسمی می‌بریم.»[۶]

جغرافیا پس از اسلام

نقشه جهان کانتینو، نخستین نقشه‌ای از جهان که یافته کریستف کلمب را می‌نماید.

عصر کاوش اروپا در سده‌های نهم و دهم و یازدهم، جایی که یابندگان اروپایی همانند کریستف کلمب، مارکوپولو وجیمز کوک بسیاری از زمین‌های جدید را یافتند و محاسبه کردند، اشتیاقی تازه برای ریزه‌کاری‌های دقیق جغرافیایی، و شالودهٔ نظریه‌های خام در اروپا باز زنده شد. مشکلی که با جغرافی‌دانان و کاوشگران روبه‌رو شد، پیدا کردن طول و عرض یک مکان جغرافیایی بود. اگرچه مشکل عرض جغرافیایی مدت‌ها پیش حل شده‌بود، ولی طول جغرافیایی هم‌چنان بازمانده بود؛ توافق بر سر نصف‌النهار صفر درجه تنها بخشی از مشکل بود. جان هریسون با نوآوری زمان‌سنج اچ۴ در سال ۱۱۳۸/۹ خورشیدی مشکل حل کرد، و بعداً در سال ۱۲۶۳در فراهمایی جهانی مریدین،نصف‌النهار گرینویچ به عنوان نصف النهار صفر اتخاذ شد.

جغرافیا در سده‌های دهم و یازدهم و دوازدهم خورشیدی به عنوان یک زمینهٔ دانشی جدا به رسمیت شناخته و بخشی از برنامهٔ درسی دانشگاه‌های اروپا به‌ویژه پاریس وبرلین شد. گسترش بسیاری از جوامع اطلاعاتی جغرافیاییدر سده‌های دوازدهم و سیزدهم خورشیدی بر پایهٔ جامعهٔ اطلاعاتی جغرافیایی، انجمن جغرافیایی پادشاهی (بریتانیا) در سال ۱۲۰۸/۹ خورشیدی، جامعه جغرافیایی روسیه در سال ۱۲۲۳/۴ خورشیدی جامعه جغرافیایی آمریکا در ۱۲۲۹/۳۰ خورشیدی و انجمن جغرافیای ملی (آمریکا) در سال ۱۲۶۶/۶۷ خورشیدی، در سال ۱۱۹۹/۲۰۰ خورشیدی نمایان شد. اثرگذاری امانوئل کانت، الکساندر فون همبولت، کارل ریتر و پول ویدال دلا بلاش را می‌توان نقطه عطف اصلی جغرافیا در انتقال از فلسفه به علم دانست.

طی دو سدهٔ گذشته، پیش‌رفت در فناوری مانند رایانه، به گسترش علوم نقشه‌برداری و راه و رسمی تازه انجامید، همانند مشاهدهٔ همراه مشارکت و زمین‌آمار که این شیوه‌های تازه در جغرافیای امروزی به کار رفته‌است. در غرب در طول سده‌های سیزدهم و چهاردهم، نظم و انضباط جغرافیا دست‌خوش چهار مرحلهٔ اساسی شد: جبر محیط زیست، جغرافیای منطقه‌ای، انقلاب کمّی و جغرافیای انتقادی. پیوند میان‌رشته‌ای نیرومند میان جغرافیا و علومزمین‌شناسی و گیاه‌شناسی و هم‌چنین دانش اقتصاد،جامعه‌شناسی و مردم‌نگاری نیز تا حد زیادی افزایش یافته، به‌ویژه به عنوان پیامد سامانهٔ دانش زمین که در پی درک جهان در یک دید کلی‌نگر می‌باشد.

فنون و روش‌های جغرافیا

همان‌طور که روابط متقابل مکانی کلیدهای این علوم مختصر هستند، نقشه‌ها نیز ابزاری کلیدی اند. نقشه‌نگاریسنتی با روی‌کردی تازه‌تر به واکاوی جغرافیایی، سامانه‌های اطلاعات مکانی (سام) مبتنی بر رایانه پیوسته‌است. در مطالعهٔ ایشان، جغرافی‌دانان از چهار روش وابسته استفاده می‌نمایند:

• سامانمند: دانسته‌های جغرافیایی را در مقوله‌هایی که می‌تواند به کاوش سراسری بپردازد، دسته‌بندی می‌کند.
• منطقه‌ای: به بررسی رابطهٔ سامانمند میان رَسته‌های منطقه‌ای خاص یا موقعیت مکان سیاره می‌پردازد.
• توصیفی: موقعیتی از سیما و جمعیت را به سادگی مشخص می‌کند.
• تحلیلی: می‌پرسد که چرا ما به دنبال سیما و ساکنان در یک منطقهٔ خاص جغرافیایی می‌گردیم.

نقشه‌نگاری

نقشهٔ مصور برجسته

نقشه‌نگاری نمایش سطح زمین با استفاده از نمادهای انتزاعی است (نقشه‌سازی). اگرچه زیررشته‌های دیگر جغرافیا برای ارایهٔ تجزیه و تحلیل‌هایشان به نقشه‌ها تکیه می‌کنند، ولی ساخت واقعی نقشه‌ها به اندازهٔ کافی مجرد هست که بتوانیم جداگانه در نظر بگیریمش. نقشه‌نگاری از گردهمایی پیش‌نویس فنون به صورت دانش واقعی سر برآورده‌است. نقشه‌کشان باید روان‌شناسیِ شناختی وکارپژوهی (ارگونومی) را بیاموزند تا بفهمند چه نمادهایی بیشترین اثر را در جابه‌جایی اطلاعات زمین دارا است، و روان‌شناسی رفتاری را بیاموزند تا کسانی را که از نقشه‌هایشان استفاده می‌کنند را به اثرپذیری از اطلاعات وادارند. ایشان باید زمین‌سنجی و ریاضیات نسبتاً پیش‌رفته را یاد بگیرند تا بدانند چگونه شکل زمین بر واپیچش (اعوجاج) نمادهای پیش‌دیدهٔ نقشهٔ هموار برای مشاهده تأثیر می‌گذارد. بی‌جنجال می‌توان ادعا کرد که نقشه‌نگاری دانه‌ای است که از کشتزار بزرگ‌تر جغرافیا رُسته‌است. بیشتر جغرافی‌دانان بیان خواهند کرد که شیفتگی دوران کودکی به نقشه‌ها در حقیقت پیش‌گویی گرایش ایشان به این زمینه بوده‌است.

سامانهٔ اطلاعات جغرافیایی

نقشهٔ برداری‌ای ساده، استفاده از عناصر برداری: نقاط چاه، خطوط رودخانه و چنربر دریاچه

سامانهٔ اطلاعات جغرافیایی (جی‌آی‌اس) به جمع‌آوری اطلاعات پیرامون زمین، برای بازیابیِ خودکار توسط یک رایانه، با دقتی مناسب به منظور توختن (کسب) اطلاعات، رسیدگی می‌کند. افزون بر زیررشته‌های دیگر جغرافیا، کارآزمودگان سام باید با علوم رایانه و سامانه‌های دادگانی (پایگاه‌داده‌ای) آشنا باشند. سامانهٔ اطلاعات جغرافیایی انقلابی در زمینهٔ نقشه‌نگاری ایجاد کرد؛ هم‌اکنون تقریباً تمام نقشه‌سازی را با کمک گونه‌ای از نرم‌افزار سام انجام می‌دهند. هم‌چنین سامانهٔ اطلاعات جغرافیایی دانش بهره‌گیری از نرم‌افزار و فنون آن را برای نمایش، واکاوی و پیش‌بینی روابط مکانی هدایت می‌کند. در این زمینه، «جی‌آی‌اس» به معنی «دانش اطلاعات جغرافیایی می‌باشد.

دورکاوی (سنجش از دور)

دورکاوی یا سنجش از دور، دانش به‌دست‌آوردن اطلاعات در مورد ویژگی‌های زمین از طریق اندازه‌گیری‌های از دور می‌باشد. داده‌های دورکاویده در اشکال مختلف مانند تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی و داده‌های به‌دست‌آمده از حسگرهای دستی، تولید می‌شود. جغرافی‌دانان به منظور: الف) عرضهٔ اطلاعات متنوع در نوعی از پیمانه‌های فاصله‌ای (محلی به جهانی)، ب) گردآوردن نگرشی اجمالی از ناحیهٔ مورد علاقه، پ) دست‌رسی به پایگاه‌های دوردست یا بیرون از دست‌رس، ت) فراهم ساختن اطلاعات طیفی نامریی طیف الکترومغناطیس، و ث) آسان کردن بررسی چگونگی تغییر سیما و ناحیه‌ها در درازای زمان، به‌طور فزاینده از داده‌های دورکاویده برای به‌دست‌آوردن اطلاعات در مورد سطح زمین، اقیانوس‌ها و هواکره استفاده می‌کنند. داده‌های دروکاویده ممکن است آزادانه، یا پیوسته با دیگر لایه‌های داده‌های رقمی واکاوَند (مثلاً در یک سامانهٔ اطلاعات جغرافیایی) تحلیل شود.

روش‌های کمّی جغرافیا

زمین‌آمار با واکاوی داده‌های کمی به ویژه استفاده از روش آماری جهت یابش پدیده‌های جغرافیایی، سر و کار دارد. زمین‌آمار همه‌جا و در زمینه‌های گوناگون استفاده شده‌است، از جمله: آب‌شناسی، زمین‌شناسی،ژئومورفولوژی (زمین‌ریخت‌شناسی)، اکتشاف نفت، واکاوی آب‌وهوا، برنامه‌ریزی شهری، آمایش و همه‌گیرشناسی. پایهٔ ریاضی زمین‌آمار از تحلیل خوشه‌ای، واکاوی تفکیک کنندهٔ خطی و آزمون آماری نافراسنجی (غیرپارامتری)، و موضوعات دیگر برگرفته شده‌است. کاربردهای زمین‌آمار به شدت در سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی استفاده می‌شود، به خصوص برای درون‌یابی نقاط نسنجیده. جغرافی‌دانان سهم به‌سزایی در روش‌های فنون کمّی نشان دادند.

روش‌های کیفی جغرافیا

روش‌های کیفی جغرافیایی یا قوم‌نگاشتی؛ روش‌های پژوهش، را بشرجغرافی‌دانان استفاده می‌کنند. در جغرافیای فرهنگی، به‌کارگیری فنون پژوهش کیفی، سنتی است که نیز در مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی از آن استفاده می‌کنند. مشاهدهٔ همراه با مشارکت و مصاحبه‌های عمقی و موشکافانه، داده‌های کیفی را برای بشرجغرافی‌دانان فراهم می‌کند.

جغرافیای طبیعیویرایش

جغرافیای طبیعی روی جغرافیا از نگاه علوم زمین تمرکز دارد و هدفش درک فیزیکی سنگ‌کره، آب‌کره، هواکره، خاک‌کره و الگوهای جهانی گیاگان و زیاگان (زیست‌کره) است.

• جغرافیای طبیعی می‌تواند به دسته‌بندی کلی زیر تقسیم گردد:

ژئومورفولوژی(زمین‌ریخت‌شناسی)	جغرافیای کرانه (ساحل)	آب و هواشناسی (اقلیم‌شناسی) و دیرین آب و هواشناسی (دیرین‌اقلیم‌شناسی)	جغرافیای زیستی
زمین‌سنجی	جغرافیای زیست‌محیطیو مدیریت زیست‌محیطی	یخبندان‌شناسی	آب‌شناسی وآب‌نگاری
بوم‌شناسی منظر	اقیانوس‌نگاری	خاک‌شناسی	دیرین‌جغرافیا یا دیرین‌گیتاشناسی
دانش دوران چهارم(کواترنر)

جغرافیای انسانیویرایش

جغرافیای انسانی شاخه‌ای از جغرافیا است که متوجه بررسی الگوها و فرایندهایی است که برهم‌کنش انسان با محیط‌های جورواجور را شکل می‌دهد، که شامل جنبه‌هایانسانی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، و اقتصادی می‌باشد. در حالی که توجه عمدهٔ جغرافیای انسانی به چشم‌انداز فیزیکی زمین نیست (نگاه کنید به جغرافیای فیزیکی) به سختی امکان‌پذیر است که هنگام بحث دربارهٔ جغرافیای انسانی، به چشم‌اندازهای فیزیکی -که در فعالیت‌های انسان نقش بسیاری دارد- اشاره‌ای نکرد، که جغرافیای زیست‌محیطی دارد به عنوان پیوندی میان این دو پدیدار می‌گردد. جغرافیای انسانی می‌تواند به بسیاری از مقوله‌های گسترده تقسیم شود؛ مانند:

جغرافیای فرهنگی	جغرافیای توسعه	جغرافیای اقتصادی	جغرافیای بهداشت و درمان
جغرافیای تاریخ و زمان	جغراسیاست و جغرافیای سیاسی	جغرافیای مردمی و جمعیت‌شناسی	جغرافیای مذهبی
جغرافیای اجتماعی	جغرافیای ترابری	جغرافیای گردشگری	جغرافیای شهری یا جغرافیای مدنی

گرایش‌های مختلفی برای بررسی جغرافیای انسانی نیز در درازنای زمان به وجود آمده و عبارت است از:

• جغرافیای رفتاری
• جغرافیای زن‌گرایانه
• نظریهٔ فرهنگ
• ژئوسوفی (گیتاشناسی، دانش گیتی، مطالعهٔ جغرافیا)[۲]

جغرافیای زیست‌محیطیویرایش

سد کارون ۴

جغرافیای زیست‌محیطی شاخه‌ای از جغرافیا است که به توصیف جنبه‌های فضایی از تعامل میان انسان و جهان طبیعی می‌پردازد و نیازمند درک درستی از جنبه‌های سنتی جغرافیای فیزیکی و انسانی، و نیز روش‌هایی که در آن جوامع انسانی محیط زیست را درک کنند، می‌باشد. جغرافیای زیست‌محیطی در جایگاه پلی میان جغرافیای انسانی و فیزیکی، و در نتیجه هم‌افزایی تخصص از این دو زیرحوزه است. علاوه بر این، هم‌بستگی انسان با محیط زیست به عنوان یک پیامد جهانی شدن و دگرگونی‌های فناوری تغییر کرده، و روی‌کرد تازه‌ای برای درک رابطهٔ پویا و تغییرات، مورد نیاز بوده‌است. نمونه‌هایی از زمینه‌های پژوهشی در جغرافیای زیست‌محیطی عبارت است: از مدیریت بحران، مدیریت محیط زیست، توسعهٔ پایدار، و بوم‌شناسی سیاسی.

دانش نقشه‌برداریویرایش

الگوی ارتفاع رقمی (دیجیتال)

علوم نقشه‌برداری شاخه‌ای از جغرافیا است که پس از انقلاب کمّی در جغرافیا در اواسط دههٔ ۱۳۳۰ خورشیدی پدید آمده‌است. علوم نقشه‌برداری شامل بهره‌گیری از روش‌های سنتی فضایی مورد استفاده در نقشه‌نگاری وعارضه‌نگاری (توپوگرافی) و کاربردشان در رایانه می‌باشد. دانش نقشه‌برداری با استفاده از روش‌هایی مانند سامانهٔ اطلاعات مکانی (سام) و دورکاوی (سنجش از دور) دارای حوزهٔ مشتکی گسترده با بسیاری از رشته‌های دیگر است. علوم نقشه‌برداری هم‌چنین به باززیستی (تجدید حیات) برخی گروه‌های جغرافیایی انجامید، به ویژه در حین دههٔ ۱۳۳۰ خورشیدی و در شمال آمریکا که در آن زمینه داشت افول می‌کرد. دانش نقشه‌برداری محدودهٔ گسترده‌ای از زمینه‌های درگیر با واکاوی فضایی، از قبیل نقشه‌نگاری،سامانهٔ اطلاعات مکانی (سام یا جی‌آی‌اس)، دورکاوی وسامانهٔ موقعیت‌یابی جهانی (جی‌پی‌اس) را در بر می‌گیرد.

جغرافیای منطقه‌ایویرایش

جغرافیای منطقه‌ای شاخه‌ای از جغرافیا است که مناطقی با هر اندازه را در سراسر کرهٔ زمین بررسی می‌کند و خصوصیت توصیفی رایجی دارد. هدف اصلی فهمیدن یا معنی کردن یکتایی یا ویژگی یک منطقهٔ خاص است که از طبیعت و عناصر انسانی شکل گرفته‌است. هم‌چنین به تقسیم اراضی که شیوه‌های مناسب محدودسازی فضا به مناطق را پوشش می‌دهد نیز توجه می‌شود. جغرافیای منطقه‌ای هم‌چنین به عنوان روی‌کردی خاص برای دانش‌آموختن در رشتهٔ علوم جغرافیایی در نظر گرفته می‌شود (مانند جغرافیای انتقادی یا کمّی)

زمینه‌های مرتبطویرایش

• برنامه‌ریزی شهری، برنامه‌ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین: استفاده از دانش جغرافیا به تعیین سرنوشت چگونگی گسترش یافتن یا نیافتن خشکی با معیارهای بخصوص، از قبیل ایمنی، زیبایی، فرصت‌های اقتصادی، حفاظت از میراث طبیعی یا مصنوعی و… کمک می‌کند. برنامه‌ریزی شهرها، شهرستان‌ها و مناطق روستایی ممکن است به عنوان جغرافیای کاربردی دیده شود.

تقسیمات جغرافیایی سازمان ملل متحد

• دانش‌های محلی: در علوم دههٔ ۱۳۳۰ خورشیدی جنبشِ دانش‌های منطقه‌ای به رهبری «والتر ایسارد» به منظور ارایهٔ مبنای بیشتر کمّی و تحلیلی برای پرسش‌های جغرافیایی، در تقابل با گرایش‌های توصیفی از برنامه‌های جغرافیایی سنتی، به پا خاست. علوم منطقه‌ای شامل پیکره‌ای از دانش است که در ابعاد مکانی، نقشی اساسی ایفا می‌کند؛ مانند اقتصاد منطقه‌ای، مدیریت منابع، نظریهٔ تعیین مکان، برنامه‌ریزی منطقه‌ای و شهری، ترابری (حمل و نقل) و ارتباطات،جغرافیای انسانی، توزیع جمعیت، بوم‌شناسی دورنما (منظر) و کیفیت محیط زیست.
• دانش‌های میان‌سیاره‌ای: با این که نظام جغرافیایی به‌طور طبیعی به زمین وابسته‌است، دوره‌های آموزشی می‌توانند به گونه‌ای غیررسمی به شرح و بررسی دیگر جاهای کیهان، مانند سیاراتِ منظومهٔ خورشیدی و حتی فراتر از آن بپردازند. بررسی سامانه‌های بزرگ‌تر از زمین به خودی خود بخش‌هایی از اخترشناسی یاکیهان‌شناسی را شکل می‌دهد. مطالعهٔ دیگر سیارات است که معمولاً سیاره‌شناسی یا دانش‌های سیاره‌اینامیده می‌شود. شرایط جای‌گزین از قبیل بهرام‌شناسی (زمین‌شناسی مریخ) هم پیش‌نهاد شده‌است، اما به‌طور گسترده استفاده نمی‌گردد.

جغرافیا در یک چینش می‌تواند به‌طور گسترده به دو شعبهٔ اصلی تقسیم شود: جغرافیای انسانی و جغرافیای طبیعی. اولی تا حد زیادی بر معماری و چگونگی ایجاد فضا متمرکز است -که با انسان مشاهده و مدیریت می‌شود و نیز نفوذ او فضا و مکان به خاطر به‌کارگیری و چنگ‌اندازی‌اش به آن می‌فرساید. دومی به بررسی محیط زیست طبیعی و چگونگی به وجود آمدن و تداخل آب‌وهوا، پوشش گیاهی و چرخهٔ زیستی، خاک، آب، و ژئومورفولوژی می‌پردازد. به عنوان برآیندی از این دو زیرحوزه و با استفاده از روش‌های متفاوت، حوزهٔ سومی پدید آمده‌است که جغرافیایزیست‌محیطی نام دارد.

• به زبان‌های دیگر مطالعه کنید
• پی‌گیری این صفحه
• ویرایش

نقشهٔ زمین

جُغرافیا یا جُغرافی به لحاظ لغوی به معنای «توصیف ترسیمی زمین» است. این توصیف ترسیمی در زبان و ادبیات امروز، همان «درک فضامند از زمین» است. بر این اساس، جغرافیا بر اساس درکی فضایی یا فضامند به مطالعه پدیده‌های روی زمین می‌پردازد. این پدیده‌ها شامل پدیده‌های طبیعی (طبیعت اول) و پدیده‌های انسانی (طبیعت دوم) می‌باشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر دچار تحول می‌شوند. اما با توجه به گسترش حجم مطالعات در جغرافیا، این علم به دو گرایش اصلی تقسیم می‌شود؛ جغرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی. کانون تمرکز جغرافیای طبیعی بیشتر روی جنبه‌های فضایی طبیعت اول و کانون تمرکز جغرافیای انسانی بیشتر روی جنبه‌های فضایی طبیعت دوم است. با این حال، نتایج علمی هر دو گرایش طبیعی و انسانی، تولید دانش فضایی واحدی است که در جهت تکمیل یکدیگر عمل می‌کنند (شورچه، ۱۳۹۶). همچنین جغرافیا را رابطه متقابل انسان و محیط به منظور بهبود زندگی بشر نیز توصیف کرده‌اند.

نخستین شخصی که از واژهٔ «جغرافیا» استفاده کرد،اراتوستن (۲۷۶–۱۹۴ پیش از میلاد) بود.

چهار سنت تاریخی در پژوهش‌های جغرافیایی عبارت است از: واکاوی (تجزیه و تحلیل) مکانی پدیده‌های طبیعی و انسانی (جغرافیا به عنوان بررسی‌ای در بارهٔ پراکندگی)، مطالعات منطقه‌ای (اماکن و مناطق)، مطالعهٔ انسان و رابطهٔ او با زمین، و پژوهش در علوم زمین است. با این وجود، جغرافیای نوین نظم و انضباطی همه‌فراگیر است که در درجهٔ نخست به دنبال درک زمین و همهٔ پیچیدگی‌های انسان و طبیعت بوده و تنها منحصر به چیزها و جایشان نیست، بلکه در مورد آن که چگونه تغییر کرده و خواهند کرد نیز می‌باشد.

جغرافیا به عنوان «پلی میان انسان و علوم فیزیکی»، به دو شاخهٔ اصلی جغرافیای انسانی و جغرافیای طبیعیتقسیم شده‌است. جغرافیا را می‌توان همان‌طور که ویدال دولابلاش بیان کرده علم روابط متقابل انسان و طبیعت دانست. وی بیان می‌کند که طبیعت امکان‌هایی را در اختیار انسان قرار می‌دهد و انسان براساس فرهنگش از آنها بهره‌برداری می‌کند، البته باید توجه داشت که در دهه‌های اخیر انتقادهای بسیاری به این تعریف وارد شده‌است و امروزه اقتصاد سیاسی، مفهوم بازساخت، اقتصاد بازار آزاد در مرکز همه تعاریف جغرافیایی قرار گرفته‌است.