ژئوتوریسم
دره چاهکوه در ژئوپارک جزیره قشم
گردشگران در تپههای کویر مرنجاب
یک گلفشان در شهرستان جاسک استان هرمزگان
نوشتار اصلی: ژئوتوریسم
ژئوتوریسم (به انگلیسی: Geotourism) یازمینگردشگری[۸۰] از دو بخش ژئو و توریسم تشکیل شدهاست بخش ژئو جاذبههای زمینشناسی، ژئومورفولوژی و میراث معدنکاری را شامل میشود و بخش توریسم آن به عنوان موضوعی چند رشتهای، تمامی زیرساختهای صنعت گردشگری از جمله تفسیر، مدیریت، اقامت، تورها و… شامل میشودو بهطور کلی با جاذبههای طبیعت بیجان سروکار دارد.[۸۱][۸۲]
مخاطبان ژئوتوریسم نه تنها متخصصان و کارشناسان زمینشناسی و ژئومورفولوژی، بلکه گردشگران عادی و علاقهمندان طبیعت هستند. در جریان فعالیتهای ژئوتوریسمی، بازدیدکنندگان ضمن بازدید از پدیدههای زیبا و ویژه زمینشناسی و ژئومورفولوژی، با مبانی پیدایش آنها آشنا شده اهمیت وجودی آنها را درمییابند.[۸۳]
گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی است. ژئوتوریسم زیر مجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسلهای آینده هم همانطور باقیمانده و قابل استفاده باشد.[۸۴]
برای تشکیل تنوع زمینشناختی، تنوع و دگرگونی توسط فرایندهای بیرونی و درونی لازم است. طبیعت بهطور دائم توسط فرسایش آبی و بادی در حال تنوع و دگرگونی است. این دگرگونی توسط خود عوامل فرسایش شکل میگیرد. مهمترین عوامل پیدایش رخنمونها، اشکال و جلوههای زمین که موجب جلب گردشگران علاقهمند به پدیدههای طبیعی میگردد، عبارتند از:
- فرسایشها
- آتشفشانها
- [چینخوردگیها و گسلهها
- گنبدها و بلورهای نمکی
- تپههای مرجانی[۸۵] مهمترین عامل ایجاد و شکلگیری پدیدههای زمینشناسی و ژئومورفولوژی، محسوب میشود. فرسایش آبی و بادی، تغییر درجه حرارت وتبلور کانیها از عمدهترین محرکهای عمل فرسایش در سطح زمین است. بارش برف و باران، رگبارهای فصلی، امواج دریا، پیشروی و پسروی آب دریاها، تغییر مسیر رودخانهها، جریان سیلابها، نفوذ آب در لایههای زمین و انحلال سنگها و رسوبات آهکی، سیلتی، مارنی وماسهسنگی و شکلگیری غارها و حفرهها و دریاچهها و سفرههای آب زیرزمینی، نفوذ آب در سنگها، انجماد و تخریب آنها از جمله عواملی است که چهره طبیعت را دائم تغییر داده و رخنمونها و جلوههای رنگارنگ کانیهای لایههای مختلف زمین را بیشتر نمایان میسازد.[۸۶]
ژئوتوریسم در ایران
ایران باتنوع ژئومورفولوژیکی و زمین شناختی، اقلیم متنوع و ویژگیهای زمینشناسی گوناگون و طبیعت بی جان بینظیر، میتواند از پدیدههای ژئومورفولوژیکی و زمین شناختی در سراسر کشور مانند غارها، تنگهها، درهها،مناطق فسیلی، درههای نشستی، شکافهای بزرگ زمینشناسی، سازندهای زمینشناختی، گلفشانها، زمینهای کارستی، انواع کانیها، هرمهای ماسهای، سواحل صخرهای – سنگی، معادن باستانی، کلوتها و غیره بهعنوان ژئومورفولوژیکی و زمین شناختی در قالب ژئوسایتهای بالقوه متعدد پس از تدارک زیرساختهای گردشگری به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه ژئوتوریسم و تأسیس ژئوپارکها مورد استفاده قرار دهد. ژئوتوریسم در ایران با تأسیس ژئوپارک قشم در سال ۱۳۸۶ رسمیت یافت، اما به دلیل عدم وجود ابزار تفسیر زمینشناختی در این ژئوپارک در واقع بهطور عملی هنوز صنعت ژئوتوریسم در ایران راهاندازی و آغاز نشدهاست.[۸۷]
ایران در میان سایر کشورهای جهان از نظر آموزشهای دانشگاهی و کتب درسی ژئوتوریسم پیشرو بوده و برای مقطع کارشناسی زمینشناسی دانشگاه پیامنور و همچنین مقطع کارشناسی ارشد اکوتوریسم در دانشگاههای کشور، درس دو واحدی مستقلی بهنام ژئوتوریسم (زمین گردشگری)، ارائه و تدریس میشود.
موضوعات مرتبط: علوم زمین




















