فضای شهری، مکان اصلی وقایع و حوادثی است که نقشی خلاق در پیوند امروز با دیروز را دارند و گفت و گویی خلاق میان امروز یا فردا را سامان میدهند. فضای شهری مکان آمد و شد میان گذشته، حال و آینده است.
این فضا، در بر گیرنده چهار عنصر اساسی است که شامل موارد زیر می باشد:
١- ساکنان یا عابران:
موقعیت شهروندان در شهر به دو صورت است: «ثابت یا ساکن» و «در حال حرکت یا عابر».
حضور ساکن و عابر به فضای شهری، روح و زندگی میبخشد و جریان حیات را در آن جاری میسازد. فضای شهری خالی از ساکن و عابر، فضایی مرده و رها شده است. ساکن و عابر فضای شهری برحسب عواملی نظیر جنس، سن، موقعیت اجتماعی، نوع اشتغال و ... نیز تقسیمبندی میگردند.
چنین تقسیمبندی سبب رابطه متقابل ساکن و عابر میشود، شدت این رابطه و ماهیت آن خمیر مایه حیات شهری خواهد شد.
۲- عناصر انسانساخت:
این عناصر به عنوان جسم و کالبد شکلدهنده فضای شهری محسوب میشوند.
عناصر انسانساخت از دو دسته عناصر: «عناصر کالبدی» و «عناصر فعالیتی» تشکیل میشوند:
آ) عناصر کالبدی:
این عناصر، عناصری میباشند که به لحاف کالبدی و شکلی میتوان آنها را در شهر مشاهده و لمس کرد. عناصر کالبدی خود شامل «عناصر کالبدی ثابت و عناصر کالبدی متحرک» میشوند. عناصر کالبدی ثابت، عناصر ثابت و غیر متحرکی نظیر میدان هستند که میتوان آنها را بر حسب باز یا بسته بودن، نوع کف، مقیاس محصور شدن، وضعیت، کیفیت اطراف (نور، صدا و هوا)» (لينچ، ۱۳۷۶، صفحه ۴۶۶) به انواع متفاوتی تقسیم کرد. عناصر متحرک،
عناصریاند که نشانگر حرکت و پویایی در فضا میباشند، نظیر وسایل نقلیه.
ب) عناصر فعالیتی: این عناصر، عناصری هستند که باعث تحقق عمل یا فعالیتی در فضای شهر میگردند. عناصر فعالیتی خود شامل «عناصر فعالیتی ثابت» نظیر فعالیت مسکونی و «عناصر فعالیتی متحرک» نظیر منتظر ماندن در ایستگاه اتوبوس میگردند.
۳- روابط:
روابط بیانگر ارتباطاتی است که میتواند میان عناصر با یکدیگر یا افراد با یکدیگر و یا میان افراد و عناصر در مکانی ثابت یا متحرک، در زمانی مشخص برقرار گردد. روابط میتواند گاهی ماهیت ثابت نظیر کتاب خواندن (رابطه یکطرفه ثابت) و یا ماهیتی متحرک و پویا نظیر حرکت کالاها، افراد یا ... بر روی خطوط ارتباطات شهری داشته باشد.
۴- زمان:
زمان مدام در حال تغییر است. «زمان عنصری است که باعث تفاوت فعالیتها در یک مکان میگردد. استفاده از فضا، به شدت تابع زمان میباشد» (بحرینی، ۱۳۷۵، صفحه ۶۰). یک فضا ممکن است در زمانهای متفاوت، فعالیتهای متفاوتی را در خود جای دهد و به طور متفاوتی نیز تعریف گردد.
موضوعات مرتبط: برنامه ریزی شهری




















